بی اشتهایی یا کم اشتهایی : دلایل و درمان

در مقابل افراد خوش‌خوراک، گروهی هم هستند که میلی به غذا خوردن ندارند؛ حتی اگر بدنشان به غذا نیاز داشته باشد. وقتی بدن شما نیاز به انرژی داشته باشد، احساس گرسنگی می‌کنید. در واقع مغز و روده به شما سیگنال گرسنگی می‌دهند تا غذا بخورید. اما اگر این سیگنال را به ندرت دریافت می‌کنید، یا در صورت گرسنگی هم میلی به خوردن غذا ندارید، لازم است به دنبال علت بی اشتهایی خود باشید.

علت بی اشتهایی یا کم اشتهایی گاهی ریشۀ روانی و گاهی ریشۀ جسمی دارد. برای مثال گاهی که دچار سرماخوردگی می‌شویم، ممکن است اشتهایمان را موقتاً از دست بدهیم. یا کسانی که دچار بی اشتهایی عصبی یا anorexia هستند، عموما از چاق شدن هراس دارند. آنها وقتی در برابر آینه می‌ایستند، خودشان را چاق‌تر از آنچه هستند تصور می‌کنند. به همین دلیل میل خود را به خوردن از دست می‌دهند.

بی اشتهایی ممکن است باعث سوءتغذیه، کاهش وزن بیش از حد و بیماری‌های دیگر شود. اگر شما هم دچار این مسئله هستید، حتما به دنبال شناختن علت کم اشتهایی خود و درمان آن بروید. زیرا ممکن است با خطرات جدی مواجه شوید.

در این مطلب تلاش کرده‌ایم که هم علت بی اشتهایی را از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم؛ هم به عوارض آن بپردازیم؛ و هم راه‌های درمانش را معرفی کنیم. اگر برای نخستین بار است که به اینجا سر می‌زنید، احتمالا پس از خواندن این مطلب، مخاطب همیشگی پلتفرم حال خواهید شد.

باکتری و ویروس یک علت مهم کم اشتهایی یا بی اشتهایی هستند

باکتری‌ها و ویروس‌های بیماری‌زا بعضاً عامل بی اشتهایی هستند. بیماری‌های عفونی مثل عفونت دستگاه تنفس فوقانی، ذات‌الریه، ورم و عفونت روده و معده، کولیت، عفونت پوستی و مننژیت عموماً اشتها را کاهش می‌دهند. اگر در زمینه مشکلات گوارشی نیاز به مشاوره داشتید میتوانید از بخش خدمات دکتر گوارش آنلاین سامانه حال استفاده کنید.

برای مثال وقتی دچار ورم معده و روده باشید، معمولاً حالت تهوع، اسهال یا یبوست دارید. این بیماری زمانی اتفاق میفتد که ویروس، باکتری و انگل معده و رودۀ شما را آلوده کرده باشد. شما مادامی که تهوع دارید، به آخرین چیزی که فکر می‌کنید، غذا خوردن است.

از میان رایج‌ترین بیماری‌هایی که علت بی اشتهایی هستند، می‌توانیم به سندرم روده تحریک‎پذیر، کولیت و بیماری کرون اشاره کنیم. این امراض بیمار را دچار تهوع و درد شکمی و بی‌اشتهایی می‌کنند.

اگر چنین مشکلاتی دارید، لازم است که به پزشک مراجعه کنید. اگر پس از مشاوره با پزشک و بررسی‌های تکمیلی، یکی از این بیماری‌ها برایتان تشخیص داده شد، اصلا نگران کم اشتهایی خود نباشید. پس از درمان بیماری که علت بی اشتهایی شماست، اشتهای شما به حالت قبل برمی‌گردد.

راه های درمان بی اشتهایی عصبی را در اینجا بخوانید.

علت کم اشتهایی یا بی اشتهایی می‌تواند روانشناختی باشد

هنگامی که غمگین، افسرده یا مضطرب یا دچار استرس هستید، ممکن است دچار کم اشتهایی شوید. برای مثال وقتی استرس می‌گیرید، بدن شما طوری واکنش نشان می‌دهد که انگار در خطر است. در این وضعیت، در بدن آدرنالین ترشح می‌شود. این هورمون باعث می شود قلب شما تندتر بزند و هضم غذا کندتر شود. این اتفاق می‌تواند منجر به بی اشتهایی در شما شود.

البته این بی اشتهایی وقتی رخ می‌دهد که به صورت کوتاه‌مدت استرس را تجربه‌ کنید. اگر مدت طولانی استرس داشته باشید، بدن‌تان هورمونی به نام کورتیزول ترشح می‎کند و باعث گرسنگی شما و میلتان به غذاهای پرکالری می‌شود.

افسردگی هم گاهی علت بی اشتهایی است. در بعضی افراد، افسردگی میل به غذا خوردن و در نتیجه وزن بدن را افزایش می‌دهد؛ اما در بسیاری مواقع برعکس است. فرد افسرده عموماً کمتر گرسنگی را احساس می‌کند. اگر کسی به افسردگی شدید مبتلا شود، ممکن است علاقه‌اش به آشپزی و خوردن کم شود.

اگر کم شدن یا بی اشتهایی شما همراه با تغییرات و تنش‌های روانی است، لازم است که حتما از مشاوره روانشناسی و روانپزشکی استفاده کنید.

بیماری‌های جسمی نیز علت کم اشتهایی یا بی اشتهایی هستند

بیماری‌های جسمی و شرایط پزشکی که یک فرد به آن دچار می‌شود، می‌تواند اشتهای او را تحت تأثیر قرار دهد و از میل او به غذا بکاهد. انواع مختلفی از بیماری‌ها اشتهای فرد را کم می‌کنند. از جمله: بیماری مزمن کبدی، نارسایی کلیه، نارسایی قلبی، هپاتیت، ایدز، کم‌کاری تیروئید و غیره.

همچنین سرطان هم می‌تواند باعث کم شدن یا از دست دادن اشتها شود؛ مخصوصا اگر اعضایی مثل رودۀ بزرگ، معده، تخمدان، لوزالمعده درگیر تودۀ سرطانی باشند. بنابراین درمان بیماری موجب از بین رفتن علت بی اشتهایی می‌شود. در این صورت فرد دوباره میل به غذا خوردن خواهد داشت.

گاهی علت کم اشتهایی یا بی اشتهایی مصرف داروست

عارضۀ جانبی بعضی از داروها کاهش میل به غذاست؛ و مصرف آن‌ها علت بی اشتهایی محسوب می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها، ضدقارچ‌ها و شل‌کننده‌های عضلات از جملۀ این داروها هستند. همچنین داروهای مربوط به افسردگی، میگرن، فشار خون بالا، بیماری انسدادی مزمن ریوی و بیماری پارکینسون نیز می‌توانند بر میل به غذاخوردن تأثیر بگذارند. اگر به دلیل مصرف داروهای زیر احساس کم اشتهایی می‌کنید، حتما با پزشک خود مشورت کنید. لازم است بدانید که آیا مصرف داروها برایتان مشکل‌ساز خواهد بود یا نه. برای این کار می‌توانید از مشاوره دارویی حال کمک بگیرید.

سرما خوردگی و آنفولانزا شایع‌ترین علت کم اشتهایی یا بی اشتهایی

بی اشتهایی یا کم اشتهایی از علائم رایج سرماخوردگی و آنفولانزاست. وقتی سرما خورده‌اید، مانند هر بیماری دیگری، سیستم ایمنی بدن شما فعالیت خود را بیشتر می‌کند. در این شرایط، بدن نوعی ماده به نام سیتوکین‌ها را آزاد می‌کند. این ماده باعث خستگی و کم شدن میل شما به غذا خوردن می‌شود.

بدنتان به این شیوه به شما می‌گوید که استراحت کنید. چون باید انرژی لازم برای مبارزه با بیماری را بدست آورید. اما خوردن کمی غذا می‎تواند باعث تقویت سیستم ایمنی بدن‌تان شود. یک کاسه سوپ مرغ یا غذاهای سبک را امتحان کنید. تحقیقات نشان می‎دهد خوردن این غذاها به رفع التهاب و بهبود بیمار کمک می‌کنند.

بارداری علتی برای تغییر اشتها

بارداری بر سیستم گوارش تأثیرگذار است؛ مسائلی نظیر ترش کردن معده و تغییر اشتها از عوارض بارداری است.  به زنان باردار عموماً می‌گویند که به جای دو نفر غذا بخورید. اما احتمالاً بعضی از آن‌ها هیچ میلی به غذا ندارند. دلیل بی اشتهایی در دوران بارداری این است که بسیاری از زنان باردار، به خصوص در سه ماهه اول بارداری، حالت تهوع دارند. اگرچه معمولا این حالت تهوع در صبح‌ها اتفاق می‌افتد، اما ممکن است در هر زمان از روز ایجاد شود.

2این تهوع مهم‌ترین علت بی اشتهایی در زنان باردار است. اما آن‌ها نباید گرسنه بمانند. چون بدنشان به انرژی و مواد مغذی نیاز دارد. بنابراین شاید بهتر باشد از غذاهایی استفاده کنند که هضم آن‌ها سریع‌تر است.

لازم است دربارۀ این موضوع با پزشک خود مشورت کنند همچنین میتوانید از خدمات پزشک آنلاین سامانه حال استفاده کنید.

ممکن است علت کم اشتهایی یا بی اشتهایی شما کم خونی باشد

کم‌خونی می‌تواند علت بی اشتهایی باشد. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما به اندازه کافی گلبول قرمز سالم تولید نمی‌کند. وظیفۀ گلبول‌های قرمز، انتقال اکسیژن به بدن شماست. اگر به اندازه کافی گلبول قرمز نداشته باشید، ممکن است احساس خستگی و ضعف کنید و کم اشتهایی داشته باشید. پزشک می‌تواند از طریق یک آزمایش خون ساده تشخیص دهد که شما کم خون هستید یا خیر. اگر به کم خونی دچار باشید، ممکن است پزشک برایتان مکمل‌های آهن یا ویتامین ب 12 تجویز کند. برای تشخیص کم‌ خونی می‌توانید از خدمات چکاپ کم خونی حال کمک بگیرید.

سالخوردگی نیز علت بی کم اشتهایی یا بی اشتهایی است

افراد مسن عموماً کمتر از زمان جوانی خود اشتها دارند. این موضوع می‎تواند به چند دلیل اتفاق بیفتد. با افزایش سن، هضم غذا کند می‌شود، بنابراین افراد سالخورده اشتهای کمتری برای غذا خوردن دارند. همچنین ممکن است حس بویایی، چشایی یا بینایی فرد هم ضعیف شود. این‌ تغییرات جسمی می‌تواند جذابیت غذا را کم کنند. تغییرات هورمونی، وجود یک بیماری مزمن و داروها نیز می‌توانند اشتهای سالمندان را کم کنند.

مبتلایان دیابت علت کم اشتهایی خود را جدی بگیرند

اگر دیابت شما به خوبی کنترل نشود، سطح بالای قند خون می‌تواند به اعصاب بدن آسیب برساند. یکی از این اعصاب عصب واگ است که عضلات معده را کنترل می‌کند. وقتی این عصب آن‌طور که باید کار نکند، غذا از طریق دستگاه گوارش با سرعت طبیعی حرکت نخواهد کرد. این بیماری که گاستروپارزی یا فلج معده نام دارد، باعث بی اشتهایی و نفخ شکم می‎شود. با تغییر در رژیم غذایی ، دارو یا جراحی می‌توان این مشکل را درمان کرد.

برای اطلاع از رژیم مناسب برای افراد دیابتی میتوانید از خدمت متخصص تغذیه آنلاین سامانه حال استفاده کنید.

عوارض میگرن علت کم اشتهایی یا بی اشتهایی هستند

حتی یک سردرد معمولی هم کافی است تا شما احساس بی اشتهایی کنید. اما داستان میگرن متفاوت است. میگرن یک سردرد ساده نیست. حملۀ میگرن عموما با عوارضی مثل حساسیت به نور، سرگیجه، احساس تهوع و استفراغ همراه است. بنابراین طبیعی است که فردی که دچار حملۀ میگرن شده، بی اشتها شود. حتی پس از فروکش کردن سردرد و عارضه‌های دیگر میگرن، ممکن است میل او به غذا خوردن تا مدتی کم باشد.

میان علت بی اشتهایی و ضربه مغزی رابطه وجود دارد

دربارۀ ضربۀ مغزی به عنوان علت بی اشتهایی بحث‌ هست. پژوهش‌ها نشان داده است که درصدی از کسانی که دچار ضربۀ مغزی می‌شوند، دچار اختلالاتی در خوردن می‌شوند. اختلال خوردن شامل بی‌اشتهایی یا پرخوری عصبی شوند. همچنین گفته می‌شود که عوارض آسیب مغزی، مثل سرگیجه، سردرد، تهوع و در مواردی از بین رفتن حس بویایی، باعث می‌شود که جذابیت غذا برای فرد کم شود. در نتیجه فرد اشتهای خود را از دست می‌دهد. درباره ضربه مغزی و نشانه‌های آن بیشتر بخوانید.

علت کم اشتهایی یا بی اشتهایی کودکان چیست؟

بی اشتهایی کودکان را باید جدی گرفت. اگر کودکان کم اشتهاست حتماً او را نزد پزشک ببرید. زیرا آسیب‌پذیری کودکان در برابر سوءتغذیه بیشتر و ممکن است سلامتشان در معرض خطر قرار گیرد. برای مثال ممکن است باعث توقف رشد و تحلیل استخوان‌های آن شود و به اندام‌های اصلی بدنشان آسیب بزند.

گفته می‌شود که علت بی اشتهایی در کودکان دقیقاً مشخص نیست. اگر علت بی اشتهایی آن‌ها وجود یک بیماری مشخص نباشد، احتمالا علت آن ژنتیکی یا محیطی است؛ برای مثال: سابقۀ اختلال خوردن در خانواده، عزت نفس پایین در کودک، وجود مشکل اضافه وزن در خانواده، ترس از چاق شدن، احساس فشار برای لاغر شدن، اضطراب، وسواس و سابقۀ کودک آزاری.

علت بی اشتهایی عصبی چیست؟

بی اشتهایی عصبی (anorexia nervosa) نوعی اختلال در غذا خوردن است که موجب می‌شود: فرد ترس شدید از اضافه وزن داشته باشد، به صورت اغراق آمیز خود را وزن کند و از فرط غذا نخوردن وزن او به صورت غیرطبیعی کم شود. افرادی که دچار بی اشتهایی عصبی هستند، برای کنترل وزن و حفظ اندامشان اهمیت بیش از اندازه‌ای قائلند و با روش‌های سخت و گرسنگی کشیدن وزنشان را پایین نگاه می‌دارند.

برای جلوگیری از افزایش وزن، افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی معمولا مقدار غذای خود را محدود می‌کنند. آن‌ها ممکن است با استفراغ خودخواسته بعد از غذا خوردن (فرو بردن انگشت در حلق و عق زدن) یا استفاده غیرعادی از ملین‌ها‎، داروهای کاهش اشتها یا تنقیه، کالری دریافتی خود را کنترل کنند. گاهی ممکن است این افراد با انجام ورزش بیش از حد و سنگین، سعی در کاهش وزن داشته باشند. هر چقدر وزن این افراد کم می‌شود، ترسشان برای پیدا کردن اضافه وزن تسکین پیدا نمی‌کند.

کم‌ اشتهایی عصبی علائم و نشانه‌های جسمی و همچنین رفتاری-عاطفی دارد؛ در جدول زیر مجموعه‌ای از این علائم را آورده‌ایم:

در صورت داشتن حداقل 5 علامت، حتما به یک پزشک یا روانپزشک مراجعه کنید تا تحت درمان قرار بگیرید. کم اشتهایی عصبی می‌تواند زندگی شما را دستخوش مشکلات زیادی کند، اما با درمان به موقع می‌توانید از عوارض آن جلوگیری کنید.

پزشک برای درمان کم اشتهایی یا بی اشتهایی چه می‌کند؟

پزشک ممکن است داروهای خاصی را برای کمک به افزایش اشتها و کاهش علائم دیگر، مثلا حالت تهوع برای فرد تجویز کند. اگر افسردگی یا اضطراب باعث کم شدن اشتهای فرد شده باشد، مشاوره و گاهی اوقات داروهای ضدافسردگی می‌توانند خیلی موثر باشند. اگر یک پزشک تشخیص دهد که یک داروی خاص باعث کاهش اشتها در شما شده، ممکن است مقدار مصرف دارو یا نوع آن را تغییر دهد.

درمان خانگی کم اشتهایی

افراد کم اشتها ممکن است ۳ وعده غذایی کوچک‌تر در طول روز بخورند. هدف این است که این وعده‌های غذایی دارای کالری و پروتئین بالا باشند تا مطمئن شوید بدن‌تان مقدار زیادی مواد مغذی و انرژی دریافت می‌کند.

همچنین ممکن است مصرف وعده‌های غذایی مایع مانند اسموتی‎ها و نوشیدنی‎های پروتئینی برای افراد مبتلا به بی اشتهایی آسان‌تر باشد.

افزودن گیاهان معطر، ادویه‌ها یا سایر طعم دهنده‌ها به وعده‎های غذایی نیز ممکن است فرد مبتلا به کم اشتهایی را به خوردن راحت‌تر غذا ترغیب کند. خوردن وعده‌های غذایی در محیط‌های آرامش‌بخش یا فضاهای اجتماعی ممکن است لذت غذا را افزایش دهد.

مصرف مایعات، ورزش سبک روزانه مانند پیاده‎روی کوتاه نیز در مواردی باعث بهبود مشکلات کم اشتهایی می‌شود.

سخن آخر

اگر  به کم اشتهایی یا بی اشتهایی مبتلا هستید، و از درمان خانگی نتیجه نگرفتید، ممکن است دچار بیماری شده‌ باشید. بنابراین حتما به متخصص مراجعه کنید. همچنین به علائم خود در رابطه با احتمال بی اشتهایی عصبی توجه کنید؛ اگر نگرانی بیش از اندازه‌ای دربارۀ وزن خود دارید و حتی در صورت گرسنگی غذا نمی‌خورید، لازم است این مسئله را جدی بگیرید و از متخصص روان‌درمانگر و تغذیه درخواست کمک کنید. پیشنهاد ما به شما خدمات پزشکی و روانشناسی پلتفرم حال است.

سوالات متداول

علت کم اشتهایی یا بی اشتهایی چیست؟

کم اشتهایی دلایل مختلفی دارد؛ از بیماری‌های جسمی مثل سرماخوردگی و دیابت و بیماری‌های گوارشی تا مسائل روانی مثل افسردگی و اضطراب. تغییراتی چون بارداری یا سالمندی نیز بر کم‌شدن اشتها تأثیرگذار است.

برای کم اشتهایی یا بی اشتهایی چی بخوریم؟

وعده‌های غذایی کوچک، غذاهای مایع مثل اسموتی و نوشیدنی‌های پروتئینی، استفاده از ادویه و گیاهان معطر در غذا و… می‌تواند کم اشتهایی را بهبود دهد.

چه دارویی اشتها را کم می کند؟

آنتی بیوتیک‌های خاص، کدئین، مورفین، داروهای شیمی درمانی و برخی داروهای ضد میگرن یا ضد افسردگی می‌توانند باعث بی اشتهایی شوند.

آیا کم اشتهایی یا بی اشتهایی باعث حالت تهوع می شود؟

گاهی بله، کم اشتهایی یا بی اشتهایی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و به حالت تهوع، سردرد و تشنگی مفرط منجر شود.

منابع:

www.medicalnewstoday.com

www.healthline.com

www.mayoclinic.org

https://www.urmc.rochester.edu/

https://www.sciencedirect.com

https://www.winchesterhospital.org/