پدیده خودزنی موقع عصبانیت، مانند بریدن یا سوزاندن خود، نشانه‌ای از آشفتگی درونی و احساسات بد است. این رفتار اگرچه یک مکانیسم مقابله ای است، اما در صورت عدم توجه میتواند منجر به عواقب شدیدتری نیز بشود. اگر درگیر هر نوع خودآزاری یا افکار خودخودزنی هستید و یا فرزندتان با این مشکل مواجه است، حتما این مقاله را مطالعه و با علت خودزنی موقع عصبانیت و راه های درمان آن آشنا شوید. در صورت تمایل میتوانید از مشاوره آنلاین روانشناسی نیز استفاده کرده و با مشاور به صورت چت متنی، تماس صوتی و یا تماس تصویری گفتگو کنید.
علت های خودزنی موقع عصبانیت
عوامل مختلفی وجود دارد که میتواند افراد را به سمت رفتارهای خودآزاری یا خودزنی موقع عصبانیت سوق دهد. یک محرک مهم برای خودزنی در لحظات خشم، تکانشگری است، یک ویژگی شخصیتی که افراد را وادار می‌کند تا سریع و بدون توجه، عمل کنند. کسانی که سطح تکانشگری بالایی دارند، اغلب با کنترل احساسات خود مشکل دارند و ممکن است در هنگام عصبانیت به رفتارهای مخربی مانند آسیب رساندن به خود متوسل شوند.
یکی دیگر از علل خودزنی در هنگام عصبانیت، فقدان مهارت‌های کنترل خشم است. توانایی تنظیم خشم برای مقابله با چالش‌های زندگی بسیار مهم است. یادگیری تکنیک‌های کنترل خشم به افراد کمک می‌کند تا احساسات خود را قبل از تبدیل شدن به اقدامات مضر نسبت به خود یا دیگران شناسایی کرده و به آن‌ها رسیدگی کنند.
علاوه بر این، سرزنش بیش از حد خود نیز میتواند باعث آسیب رساندن به خود در هنگام خشم شود. برخی از افراد رویدادهای منفی را به کمبودهای شخصی خودشان نسبت می‌دهند و چرخه‌ای از خود تنبیهی و رفتارهای مخرب را در خود پرورش می‌دهند. این کار باعث خشم زیاد و در برخی مواقع خودزنی میشود.
انواع اختلالات روانی و عاطفی، مانند اختلال شخصیت مرزی، نیز میتواند در خودزنی نقش داشته باشد. یعنی افراد با بی‌ثباتی عاطفی و تحمل کم برای استرس در برخی مواقع به مکانیسم‌های مقابله‌ای مضر مانند آسیب رساندن به خود، اعتیاد به مواد مخدر یا سایر رفتارهای مخرب دیگر روی می‌آورند.
سایز علل خودزنی موقع عصبانیت
- طلب آرامش و تسکین پریشانی و بی قراری و آشفتگی درونی
- استفاده از درد فیزیکی به عنوان مکانیزمی برای انحراف توجه از پریشانی عاطفی
- پرورش حس تسلط بر بدن
- مقابله با خلأ درونی
- بیرونی کردن احساسات درونی از طریق اعمال فیزیکی
بیشتر بدانید: نحوه دوست داشتن خود
علت خودزنی موقع عصبانیت در جوانان و نوجوانان
رفتار خودآزاری و خودزنی در نوجوانان موضوعی چندوجهی است که متأثر از عوامل مختلفی از جمله عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است. در ادامه برخی از عوامل زمینه‌ای که باعث خودزنی در نوجوانان و جوانان می‌شوند را بررسی کنیم.
اندورفین
یکی از عوامل مهم در تمایل نوجوانان به خودزنی، ترشح اندورفین است. هنگامی که نوجوانان دچار خودآزاری می‌شوند، اندورفین به سرعت در جریان خون آن‌ها ترشح میشود و احساس بی حسی یا لذت بخشی ایجاد می‌کند. این هجوم اندورفین مانند اثرات اعتیاد به مواد مخدر، باعث تسکین سریع ناراحتی شده و یک فرار موقت از افکار و احساسات منفی ایجاد می‌کند.
تنش و اضطراب
نوجوانان اغلب به عنوان راهی برای مقابله با هیجانات و احساسات شدید و آزادهنده به خودزنی متوسل می‌شوند. ناتوانی در کنترل عواطف و خلق و خو، آن‌ها را وادار به تسکین از طریق خودزنی می‌کند و به عنوان وسیله‌ای برای کاهش فشار روانی و اضطراب عمل می‌کند.
افسردگی
احساس انزوا و عدم همدلی خانواده و دوستان نیز نوجوانان مبتلا به افسردگی را به سمت خودزنی سوق می‌دهد. برخی از افراد خود را نالایق دانسته و به تنبیه خود به عنوان راهی برای کنار آمدن با آشفتگی درونی خود متوسل می‌شوند.
خشم
نوجوانانی که خشم عمیقی در خود دارند به عنوان وسیله ای برای رهاسازی احساسات فروخورده خود، به خودزنی روی می‌آورند. این خشم که اغلب از روابط تیره با والدین ناشی میشود، در رفتارهای خودآزاری به عنوان نوعی ابراز نارضایتی و احساسات ناگفته ظاهر میشود.
جلب توجه
برخی از نوجوانان از اطرافیان خود انتظار توجه و همدلی زیادی دارند و به همین دلیل با آسیب رساندن به خود، قصد دارند این توجه را از همسالان، خانواده، معلم و یا حتی اقوام کسب کنند.
تأثیر و تایید همسالان
در موارد خاص، نوجوانان برای جلب تایید یا توجه همسالان خود، در محافل اجتماعی، خودزنی را به عنوان نمایشی از شجاعت یا راهی برای پیوند با دیگران یک گزینه مناسب می‌دانند.
خطرات پنهان خودزنی هنگام عصبانیت
تکرار رفتار خودزنی میتواند عواقب جدی‌تری، هم برای سلامت جسمی و هم برای سلامت روانی فرد داشته باشد. فراتر از آسیب های فوری، خودزنی منجر به احساس بی ارزشی مداوم و کاهش اعتماد به نفس نیز میشود. اگر این موضوع کنترل نشود، احتمال آسیب شدیدتر نیز وجود دارد.
در حالی که انگیزه اولیه خودزنی، معمولا خودکشی نیست، اما شدت زخم‌ها به طور ناخواسته خطر مرگ و میر را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، وجود اختلالات روانی زمینه‌ای نیز تشدید شده و یک چرخه معیوب از تشدید آسیب به خود را ایجاد می‌کند.
شاید نگران‌کننده‌ترین احتمال این باشد که آسیب به فراتر از فرد گسترش یابد، یعنی دیگران نیز به این کار روی آورده و از آن تاثیر بگیرند
علائم خودزنی موقع عصبانیت
افرادی که تمایلات خودزنی دارند، احتمالا با مسائل اساسی دست و پنجه نرم می‌کنند که در رفتار آن‌ها منعکس میشود. نشانه‌های کلیدی این رفتار عبارتند از:
- وجود زخم در نواحی مختلف بدن
- نگه داشتن اجسام نوک تیز در دست
- گزارش‌های مکرر از صدمات اتفاقی
- ترجیح برای پنهان کردن علائم بدن زیر لباس
- خلق و خوی نوسانی
- احساس بی‌کفایتی مداوم
- روابط بین فردی تیره و تار
- لمس مکرر زخم های خود
نشانه‌های خودزنی در نوجوانان
اگر مشکوک هستید که فرزندتان ممکن است با پدیده خودزنی یا آسیب رساندن به خود مواجه باشد، آگاهی از شاخص‌های زیر به شما در شناسایی علائم هشدار دهنده کمک خواهد کرد.
- تغییر در عادات خواب یا خوردن
- از دست دادن علاقه به فعالیت یا تعاملات اجتماعی که زمانی از آن‌ها لذت می‌برد
- انتخاب لباس هایی که دست ها و پاها را کامل می‌پوشاند
- اجتناب از تفریحاتی مانند استخر که نیاز به درآوردن لباس دارد
- افت تحصیلی یا غیبت از مدرسه
- داشتن مخفیانه وسایلی مانند تیغ، چاقو، فندک یا کبریت
- داشتن دستمال خونی در فضای شخصی
- نوسانات خلقی ناگهانی و شدید
- تحریک پذیری مکرر یا طغیان خشم
- جراحات یا زخم های غیرقابل توضیح
- احساس مداوم غم، پوچی یا ناامیدی
- احساس بی ارزشی یا گناه شدید
انواع اشکال خودزنی هنگام عصانیت
به طور معمول، این کار در خلوت انجام شده و اغلب به شیوه‌ای کنترل شده پیش می‌رود. این رفتارهای آسیب‌رسان به خود شامل موارد زیر میشود:
- ایجاد بریدگی یا خراش شدید با استفاده از ابزار تیز مانند تیغ یا شیشه
- استفاده از ناخن یا اشیاء تیز دیگر برای ایجاد زخم‌های سطحی
- سوزاندن پوست با شعله های باز ناشی از کبریت، سیگار یا اشیاء فلزی داغ مانند چاقو
- خالکوبی
- ضربه عمدی سر به سطوح سخت یا مشت زدن یا ضربه زدن مکرر به پیشانی
- قرار دادن اجسام نوک تیز در زیر پوست برای ایجاد سوراخ یا فرورفتگی
- وارد کردن مواد خارجی به زیر پوست از طریق روش‌های تهاجمی
راه های موثر در درمان خودزنی
حودزنی یک مسئله پیچیده است که نیاز به یک برنامه درمانی مناسب برای رسیدگی به علل زمینه‌ای و اختلالات سلامت روان دارد. در ادامه برخی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان خودزنی ذکر شده است:
روان درمانی
روان درمانی یکی از اجزای مهم درمان خودزنی است و شامل شناسایی و درمان مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، یا اختلال شخصیت مرزی است. از طریق روان درمانی، افراد مهارت‌هایی را برای مدیریت بهتر ناراحتی‌ها، تنظیم احساسات، افزایش اعتماد به نفس، بهبود روابط و مهارت های اجتماعی و توسعه راهبردهای حل مسئله سالم بیاموزند.
رفتاردرمانی شناختی (CBT)
CBT نوعی روان درمانی است که به افراد کمک می‌کند تا باورها و رفتارهای ناسالم و منفی را شناسایی کرده و آن‌ها را با باورهای سازگار و سالم جایگزین کنند. با یادگیری شناخت و به چالش کشیدن الگوهای افکار منفی، افراد می‌توانند مکانیسم های مقابله ای سالم تری ایجاد کنند و میل به خودزنی را کاهش دهند.
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)
DBT شکلی از CBT است که به افراد مهارت‌های رفتاری می‌آموزد تا با مشکلات عاطفی کنار آمده و احساسات خود را مدیریت کنند. DBT بر اهمیت ذهن آگاهی، تنظیم هیجان، تحمل مشکلات و مجموعه ای جامع از مهارت‌ها را برای مدیریت احساسات تمرکز دارد.
مشاوره خانواده
مشاوره خانواده روش موثری برای مشارکت دادن اعضای خانواده در فرآیند درمان است و به آن‌ها آموزش‌های لازم برای درک بهتر و پاسخگویی کامل‌تر به رفتار خودزنی را ارائه می‌دهد. این مشاوره روانشناسی آنلاین همچنین به بهبود ارتباطات و روابط درون خانواده و کاهش استرس کمک می‌کند.
گروه درمانی
گروه درمانی نیز یک محیط حمایتی را فراهم می‌کند تا افرادی که چالش‌های مشابهی را تجربه می‌کنند باهم ارتباط برقرار کنند. از طریق گروه درمانی، این افرادبا یکدیگر تعامل داشته و مهارت‌های اجتماعی را افزایش می‌دهند.
راهبردهای کنترل انگیزه‌های خودزنی
چند استراتژی موثر برای مقابله با احساسات و افکار ناراحت کننده وجود دارد که افراد مبتلا به خودزنی با رعایت آن‌ها می‌توانند تا حدود زیادی این مشکل را کنترل کنند.
1. احساسات و افکار خود را روی کاغذ بنویسید، سپس قبل از دور انداختن آن را مچاله کرده و پاره کنید. این عمل فیزیکی می تواند نمادی از رها شدن احساسات منفی باشد.
2. خمیر بازی کنید و برای کاهش تنش و اضطراب ایجاد شده آن را فشار دهید.
3. بالش را بکوبید تا ناامیدی ها را تخلیه کنید و یا برای ابراز احساسات شدید بدون آسیب رساندن به خود یا دیگران، در بالش فریاد بزنید. البته فریاد زدن در بالشت اگر بی محابا باشه ممکن است منجر به آسیب یا پاره شدن گوش شود. فریاد زدن در محیط های باز و خلوت مثل دشت و طبیعت هم میتواند مفید باشد.
4.برای آرام کردن ذهن و کاهش سطح استرس به مدت یک دقیقه نفس عمیق بکشید.
5. رای فرار از محرک ها، پیاده روی سریع داشته باشید.
6. صدای موسیقی را زیاد و خود را غرق آن کنید.
7. صفحه را با خودکار یا نشانگر قرمز خط بکشید و بر اساس احساسات فعلی خود هنری خلق کنید.
8. در فعالیت‌هایی مانند نقاشی، طراحی، یا کاردستی شرکت کنید تا احساسات خود را کنترل کنید.
9. به آهنگ‌های نشاط آور گوش دهید یا فیلم های مورد علاقه را تماشا کنید.
کلامی از حال
شناخت علت خودزنی موقع عصبانیتمخصوصا برای والدین بسیار مهم است. کشف این که نوجوان شما درگیر خودزنی است یا خیر، احتمالا همراه با واکنش‌هایی از طرف شما همراه خواهد بود. از ترس و گناه گرفته تا شوک و خشم.
اما با حفظ یک رفتار آرام، نشان دادن احترام، خودداری از قضاوت و گفتگویی دوستانه با نوجوان خود میتوانید تا حد زیادی این مشکل را مدیریت کنید. نوجوانی یک مرحله پر فراز و نشیب است و اذعان به این امر به نوجوانتان میتواند به او کمک کند تا احساس کند درک شده است.
پس از آن، با مشاوره و راهنمایی از متخصصان میتوانید بهترین راهکار را دریافت کرده و زندگی شادی را تجربه کنید.
