شاید شما هم فکر کنید که کودکان چاق زیبا و بانمک هستند. حتی بعضی از مردم تصور می‌کنند که چاقی کودک یعنی به او خوب رسیدگی شده، خوب غذا خورده و در نتیجه سالم و سرحال است. این تصور صحیح نیست. چاقی برای سلامت کودک زیان‌های بسیاری دارد. بنابراین باید درمان اضافه وزن کودک را جدی گرفت.
لازم است که رشد کودک شما طبق استانداردهایی باشد که پزشک مشخص میکند. اگر کودک شما هم دچار بیماری چاقی است، به شما پیشنهاد می‌کنیم که این مطلب را بخوانید تا با دلایل احتمالی اضافه وزن فرزندتان و راه‌های درمانش آشنا شوید. همچنین میتوانید با دکتر تغذیه آنلاین در شرکت «حال» برای درمان اضافه وزن کودک خود مشورت کنید. البته اگر برعکس، نگران لاغری بیش از حد کودکتان هستنید میتوانید مقاله چاق شدن سریع کودکان را نیز بخوانید.
به چه کودکی چاق می‌گویند
برای اینکه مطمئن شوید که آیا کودکتان دارای اضافه وزن است یا نه، لازم است که به پزشک مراجعه کنید. پزشک بر اساس شاخص BMI و نمودار رشد تعیین میکند که آیا کودک شما نسبت به سن و قدش اضافه وزن دارد یا نه.
توجه داشته باشید که BMI به تنهایی تعیین کننده نیست. در این شاخص شرایطی مثل استخوان‌بندی درشت، عضلانی بودن بدن و … لحاظ نشده است. با توجه به اینکه الگوهای رشد میان کودکان بسیار متفاوت است، این پزشک است که میتواند به خوبی تشخیص دهد که آیا کودک شما دچار چاقی است یا نه.
او معمولا شرایط دیگر را هم بررسی میکند، مثلا چاقی و سوابق بیماریهای مرتبط با آن (مثل دیابت) در خانواده، عادات غذایی کودک، میزان فعالیت او و غیره.
همچنین پزشک ممکن است برای کودکتان آزمایش خون تجویز کند و میزان کلسترول، قند خون و همچنین وضعیت هورمون‌های او را بررسی کند. اگر تازه صاحب فرزند شده‌اید و می‌خواهید یک برنامه غذایی برای او داشته باشید میتوانید مطلب برنامه غذایی نوزاد را در این مقاله بخوانید.
نشانه های چاقی کودک
چاقی کودکان علاوه بر وزن بالا، علائم دیگری هم دارد که در برخی کودکان بروز میکند؛ این علائم عبارتند از:
- تنگی نفس
- خستگی
- افزایش تعریق
- خروپف
- درد مفاصل
- دررفتگی باسن
- صافی کف پا
- بثورات پوستی
- ترک پوستی روی باسن، شکم و پشت (اگرچه این علائم در کودکان غیر چاق نیز رخ می‌دهد)
- پوست تیره و مخملی در اطراف گردن و سایر نواحی بدن
- بافت چربی در ناحیه سینه (که می تواند به ویژه برای پسران چالش‌برانگیز باشد)
- یبوست
- رفلاکس معده به مری
- بلوغ زودرس در دختران
- بلوغ تاخیری در پسران
علل و دلایل اضافه وزن در کودکان
شاید وقتی یک کودک چاق را ببینیم، با خودمان بگوییم که به دلیل پرخوری اضافه وزن پیدا کرده است. اما همیشه این‌طور نیست. کودکان به دلایل مختلفی به چاقی مبتلا می‌شوند؛ تشخیص دلایل چاقی کودکتان میتواند به شما در درمان اضافه وزن کودک کمک کند. در این بخش، تعدادی از این دلایل را بررسی کرده‌ایم.
بیشتر بدانید: علائم بلوغ دیررس
عوامل ژنتیکی (ارثی) چاقی کودک
کودکی که حداقل یکی از والدینش چاق است، بیشتر در معرض چاق شدن قرار دارد. اما حتی برای کودکانی که از نظر ژنتیکی مستعد چاق شدن هستند، راه‌های پیشگیری از چاقی وجود دارد. باید توجه داشت که معمولا ژنتیک تنها عامل تعیین کننده نیست. چاقی بر اثر عوامل مختلفی به وجود می‌آید. برای مثال کودکی که از نظر ژنتیکی مستعد چاقی است، اگر به اندازه و سالم غذا بخورد و زیاد ورزش کند، اثرات ژن خود را چندان نشان نمی‌دهد و وزن کودک معمولاً در محدودۀ سالم باقی می‌ماند.
عوامل رفتاری چاقی کودک
سبک زندگی و رفتارهای ناسالم مثل خوردن و نوشیدن مواد غذایی پرکالری (مثل فست فود و نوشابه)، زیاد غذا خوردن و کم تحرکی (برای مثال صرف زمان زیاد برای تماشای تلویزیون یا بازی با رایانه و تلفن هوشمند) از عوامل چاقی هستند. کودکان وقتی زیر 5 سال دارند باید در طول روز پرجنب و جوش باشند و از 6 سالگی به بعد روزانه ورزش کنند.
عوامل محیطی اضافه وزن کودک
ممکن است کودک شما به دلیل محیطی که در آن زندگی می‌کنید، یا شرایطی که دارید، چاق شده باشد. برای مثال دسترسی کافی به غذای سالم نداشته باشید، وقت کافی برای تغذیۀ او نگذارید، برای بازی کردن با او وقت نداشته باشید، یا به محیط‌های امنی مثل پارک و زمین بازی دسترسی نداشته باشید که کودک بتواند در آن فعالیت بدنی کند.
افسردگی در کودکان یا عوامل روانشناختی
استرس، اضطراب و افسردگی همگی خطر چاقی را در کودک افزایش می‌دهند. برخی از کودکان، مانند برخی از بزرگسالان، یاد گرفته‌اند که برای تسکین افسردگی و اضطراب پرخوری کنند. به این عارضه پرخوری عصبی می‌گویند. علائم افسردگی در کودکان را نیز میتوانید در این مقاله بخوانید.
مقاومت به انسولین یا کم کاری تیروئید در کودکان
چاقی در کودکان میتواند ناشی از یک بیماری زمینهای باشد. برای مثال ممکن است سیستم غدد درون ریز بدن کودک عامل چاقی باشد؛ کم کاری تیروئید در کودکان یکی از دلایلی است که باعث کاهش متابولیسم و افزایش وزن میشود. همچنین ممکن است کودک دچار اختلال تحمل گلوکز یا مقاومت به انسولین باشد. در چنین شرایطی کودک علاوه بر چاقی، در معرض دیابت نیز هست. به همین دلیل باید درمان اضافه وزن کودک را جدی گرفت.
عوارض خطرناک چاقی کودک
چاقی در کودکان مشکلات جسمی و روانی زیادی را به دنبال دارد؛ به موارد زیر توجه کنید.
- عوارض روانی: خیلی اوقات چاقی و افسردگی (اعتماد به نفس پایین) با هم مرتبط هستند. کودکی که دچار اضافه وزن است، ممکن است در مدرسه خود را با همسالانش مقایسه کند و حتی مورد آزار و اذیت آنها قرار گیرد؛ یا توانایی مشارکت در بعضی فعالیت‌ها و بازی‌ها را نداشته باشد. این مسئله میتواند اعتماد به نفس کودک را تحت تأثیر قرار دهد.
- عوارض جسمی: افزایش احتمال دیابت در کودکان چاق بیش از کودکان دیگر است. دیابت نوع 2 از شایع‌ترین عوارضی است که ممکن است کودک دارای اضافه وزن را درگیر کند. از عوارض جسمی دیگر می‌توان به فشار خون بالا، بیماری قلبی، بلوغ زودرس یا دیررس، مشکلات هورمونی، رفلاکس معده، اختلالات خواب و … اشاره کرد. برای تنظیم خواب دانش آموزان این مطلب را بخوانید.
برای افزایش قد کودکان چه کارهایی می‌توان کرد؟
روش های درمان اضافه وزن کودک
ممکن است کودک شما بر اثر یک بیماری زمینهای به چاقی مبتلا شده باشد یا اینکه ژنتیک در اضافه وزن کودک نقش داشته باشد. در این صورت پزشک میتواند به شما کمک کند و حتی داروهایی را برای فرزند شما تجویز کند. اما در هر شرایطی، برای درمان اضافه وزن کودک نباید اهمیت رژیم غذایی و ورزش را نادیده بگیرید.
بیماری‌ها و عوامل ژنتیکی در تعامل با سبک زندگی کودک شماست که میتواند باعث چاقی کودک شود. بنابراین رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش دو روش اصلی درمان اضافه وزن کودک هستند که در ادامه به آنها می‌‌پردازیم.
رژیم غذایی درست
برای درمان اضافه وزن کودک و برای آنکه کودکتان رژیم غذایی صحیحی داشته باشد، به نکات زیر توجه کنید:
- میوه و سبزی را در اولویت قرار دهید.
- از خرید مواد غذایی و خوراکی‌های قندی مثل کلوچه یا مواد غذایی چرب مثل غذاهای آماده و نیمه‌آماده خودداری کنید.
- نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه و آب‌میوه‌های صنعتی را محدود کنید.
- تا حد امکان از فستفودها پرهیز کنید.
- هنگام صرف غذا، دور هم باشید. از اتفاقات روز بگویید و صحبت کنید. از خوردن غذا هنگام تماشای تلویزیون خودداری کنید و نگذارید کودکتان هنگام بازی رایانه‌ای غذا بخورد.
- به کودک به اندازه غذا بدهید. یک کودک به اندازۀ بزرگسال نیاز به غذا ندارد.
- میان‌وعده‌هایی برای کودک تهیه کنید که مغذی باشند و به سیر شدن او کمک کنند.
ورزش و تحرک
فعالیت بدنی برای درمان اضافه وزن کودک اهمیت زیادی دارد. وقتی کودک ورزش کند، هم کالری می‌سوزاند و هم استخوان‌ها و ماهیچه‌هایش نیرومند می‌شوند. برای آنکه فعالیت بدنی فرزندان افزایش یابد، به نکات زیر توجه کنید:
- زمان تلویزیون دیدن کودک را محدود کنید. مجموع زمانی که کودک برای تلویزیون و رایانه و بازی رایانه‌ای صرف میکند نباید بیش از دو ساعت در روز باشد.
- بر فعالیت تأکید کنید، نه ورزش. کودک باید حداقل روزی یک ساعت فعالیت متوسط تا شدید داشته باشد. میتوانید با او بازی‌های مختلفی را انجام دهید یا به این فکر کنید که کودکتان کدام فعالیت را دوست دارد. مثلا اگر کودکتان به هنر علاقه دارید میتوانید به طبیعت گردی بروید و برگ‌ها و سنگ‌هایی که دوست دارد را جمع کنید و از آنها برای کولاژ استفاده کنید.
راه های جلوگیری از چاقی کودک
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. اگر در خانواده شما سابقۀ چاقی هست و نگرانید که کودکتان هم به اضافه وزن مبتلا شود، میتوانید به نکات زیر بیشتر توجه کنید تا از چاق شدن کودکتان پیشگیری کنید:
- کمک کنید که ورزش و فعالیت بدنی جزئی از سبک زندگی کودکتان شود.
- غذاهای سالم تهیه کنید و سهم خوراکی‌های قندی و فستفودها را در برنامۀ غذایی خانواده به حداقل برسانید.
- مراقب باشید که کودکتان به اندازۀ کافی بخوابد.
- کمتر به رستوران بروید.
- برای وعده‌های غذایی اعضای خانواده را دور هم جمع کنید و همراه با هم غذا بخورید.
- کودکتان را مجبور نکنید که بشقاب غذایش را تمام کند. به او یاد بدهید که به اندازۀ غذا بکشد.
- زمان تلویزیون تماشا کردن و بازی رایانه‌ای را برای کودکتان محدود کنید.
چاقی کودکان چقدر شایع است
طبق آخرین آمار CDC، چاقی کودکان همچنان در حال افزایش است. آمارهای اخیر نشان می دهد:
13.4 درصد از کودکان 2 تا 5 ساله چاق هستند.
20.3 درصد از کودکان 6 تا 11 ساله اضافه وزن دارند.
21.2 درصد از کودکان 12 تا 19 ساله چاق هستند.
به طور کلی، 19.3٪ از کودکان، یا 14.4 میلیون کودک در ایالات متحده، چاق هستند.
محاسبه اضافه وزن کودکان
در انتهای مطلب جدول قد و وزن کودکان دختر و پسر از بدو تولد تا 8 سالگی را برایتان آورده‌ایم. این جدول میتواند به شما معیاری بدهد تا ارزیابی کنید که آیا کودکتان اضافه وزن دارد یا خیر.
در هر صورت بهتر است که برای تشخیص قطعی به پزشک مراجعه کنید و یا میتوانید از خدمت متخصص اطفال آنلاین سامانه حال استفاده کنید.
| جدول قد و وزن کودکان از بدو تولد تا 8 سالگی | ||||
| کودکان پسر | کودکان دختر | سن | ||
| وزن به کیلوگرم | قد به سانتی متر | وزن به کیلوگرم | قد به سانتی متر | |
| 3.3 | 49.8 | 3.3 | 49.2 | بدو تولد |
| 4 | 54.8 | 4.3 | 53.8 | 1 ماه |
| 5.6 | 58.4 | 5.3 | 56.1 | 2 ماه |
| 6.4 | 61.4 | 6.0 | 59.9 | 3 ماه |
| 7 | 64 | 6.6 | 62.2 | 4 ماه |
| 7.5 | 66 | 7.1 | 64.2 | 5 ماه |
| 7.9 | 67.5 | 7.5 | 64.1 | 6 ماه |
| 8.3 | 69 | 7.9 | 67.3 | 7 ماه |
| 8.6 | 70.6 | 8.2 | 68.8 | 8 ماه |
| 8.9 | 71.8 | 8.5 | 70.1 | 9 ماه |
| 9.1 | 73.1 | 8.8 | 71.6 | 10 ماه |
| 9.4 | 74.4 | 9.0 | 72.8 | 11 ماه |
| 9.6 | 75.7 | 9.2 | 74.1 | 12 ماه (1 سال) |
| 9.9 | 76.9 | 9.5 | 75.1 | 13 ماه |
| 10.1 | 77.9 | 9.7 | 76.4 | 14 ماه |
| 10.3 | 79.2 | 9.9 | 77.7 | 15 ماه |
| 10.5 | 80.2 | 10.2 | 78.4 | 16 ماه |
| 10.7 | 81.2 | 10.4 | 79.7 | 17 ماه |
| 10.9 | 82.2 | 10.6 | 80.7 | 18 ماه |
| 11.2 | 83.3 | 10.8 | 81.7 | 19 ماه |
| 11.3 | 84 | 11 | 82.8 | 20 ماه |
| 11.5 | 85 | 11.3 | 83.5 | 21 ماه |
| 11.7 | 86.1 | 11.5 | 84.8 | 22 ماه |
| 11.9 | 86.8 | 11.7 | 85.1 | 23 ماه |
| 12.5 | 86.8 | 12.0 | 85.5 | 24 ماه (2 سال) |
| 14.0 | 95.2 | 14.2 | 94 | 3 سال |
| 16.3 | 102.3 | 15.4 | 100.3 | 4 سال |
| 18.4 | 109.2 | 17.9 | 107.9 | 5 سال |
| 20.6 | 115.5 | 19.9 | 115.5 | 6 سال |
| 22.9 | 121.9 | 22.4 | 121.1 | 7 سال |
| 25.6 | 128 | 25.8 | 128.2 | 8 سال |
چگونه می توانم به فرزندم در صورت چاقی کمک کنم
مهمترین کاری که می توانید برای کمک به فرزندتان انجام دهید این است که روی سلامتی او تمرکز کنید نه وزنش. بسیار مهم است که از کودک خود در سفر به سمت سلامتی بیشتر حمایت کنید. احساسات کودک شما در مورد خودش اغلب بر اساس احساسات شما نسبت به آنها است. اگر فرزندتان را با هر وزنی بپذیرید، به احتمال زیاد نسبت به خودش احساس خوبی خواهد داشت. از سرزنش فرزندتان، خودتان یا دیگران بپرهیزید.
همچنین مهم است که با کودک خود در مورد وزن او به روشی بدون قضاوت صحبت کنید. باید به فرزندتان اجازه دهید تا نگرانی های خود را با شما در میان بگذارد. شما می توانید با تغییر تدریجی فعالیت بدنی و عادات غذایی خانواده به کودک خود کمک کنید. به این ترتیب تمام خانواده شما می توانند از رفتارهای سالم و جدید بهره مند شوند.
راه های زیادی برای مشارکت دادن کل خانواده وجود دارد، اما افزایش فعالیت بدنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سعی کنید فرزندتان حداقل یک ساعت در روز فعالیت بدنی منظم داشته باشد. برخی از راه های تحقق این امر عبارتند از:
- اگر فرزندتان ببیند که شما از نظر بدنی فعال هستید و سرگرم هستید، به احتمال زیاد فعال است و تا آخر عمر فعال می ماند.
- فعالیت هایی را برنامه ریزی کنید که برای همه اعضای خانواده ورزش کنید. این فعالیت ها ممکن است شامل پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا باشد.
- کمک به فرزندتان برای یافتن فعالیت‌های بدنی که از آن لذت می‌برد و خیلی سخت نیستند، مهم است.
از فرصت هایی که در کنار خانواده دارید برای سالم تر و فعال تر بودن بهترین استفاده را ببرید.
بیشتر بخوانید: پیکرتراشی اقساطی
پزشک مناسب برای درمان اضافه وزن کودک
تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که به وزن مناسبی دست پیدا می‌کنند، بهتر می‌توانند یاد بگیرند و اعتماد به نفس بیشتری دارند. همچنین احتمال کمتری دارد که اعتماد به نفس پایینی داشته باشند و مورد آزار و اذیت قرار بگیرند. اگر کودک شما اضافه وزن دارد، هشیار باشید که مشکلات و عوارض جسمی و روانی زیادی در کمین اوست. به شما پیشنهاد می‌کنیم که برای درمان اضافه وزن با دکتر تغذیه آنلاین در شرکت «حال» مشاوره کنید.
منابع:
