زانو یکی از مهم‌ترین مفصل‌های بدن است که فشار زیادی را در هنگام راه رفتن، خم شدن، دویدن و… متحمل می‌شود. به همین دلیل مفصلی مهم و حیاتی به شمار می‌رود که در معرض آسیب‌های بسیار جدی قرار دارد. پارگی رباط صلیبی از شایعترین و جدی‌ترین این آسیب‌هاست که حتما نام آن را بارها در گزارش‌های ورزشی شنیده‌اید. این پارگی رباط پا اغلب در قسمت جلویی رباط زانو روی می‌دهد که اصطلاحا رباط صلیبی قدامی یا ACL نامیده می‌شود. هر نوع فشار اضافی، چرخش ناگهانی یا پیچ خوردگی در این رباط می‌تواند صدمه‌ای جزئی یا کامل، از کشیدگی گرفته تا پارگی، ایجاد کند. برای مشاوره با پزشک متخصص در این زمینه می‌توانید از مشاوره آنلاین حال استفاده کنید.
رباط صلیبی کجاست؟
برای آگاهی از این که رباط صلیبی کجاست باید مفصل زانو و عملکرد آن را بشناسیم. مفصل زانو دارای ساختار پیچیده‌ای از استخوان‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها و بافت‌هایی است که به صورت منظم و هماهنگ با هم کار میکنند. از این بین، رباط‌های زانو بافتهای ضخیمی هستند که باعث اتصال استخوان زانو به ران می‌شوند و نقش مهمی در عملکرد زانو دارند. به طور کلی، وظیفه رباط‌ها که با عنوان لیگامان هم شناخته می‌شود، اتصال استخوان‌ها در ناحیه مفاصل بدن است. چهار رباط اصلی در زانو وجود دارد که به نام‌های قدامی، خلفی، طرفی داخلی و خارجی دسته‌بندی شده‌اند. نوع قدامی و خلفی آن با شکلی متقاطع، در داخل مفصل زانو قرار دارند. اما رباط‌های طرفی داخلی و خارجی در خارج از ساختار مفصل جا گرفته‌اند. آن‌چه که اغلب با عنوان پارگی رباط زانو می‌شنویم، به آسیب رباط قدامی یا جلویی مرتبط است.
شما همینطور می‌توانید راجع به درد کف پا هنگام راه رفتن نیز مطلبی را در بلاگ بخوانید.
پارگی رباط زانو
پارگی رباط زانو اصطلاحی برای تعریف پارگی رباط صلیبی قدامی است که در زنان بیشتر از مردان روی می‌دهد. گرچه هنوز دلیل قطعی و مشخصی برای آن شناخته نشده، اما پزشکان این مسئله را به تراکم استخوانی کمتر، مفاصل نرم‌تر و لگن پهن‌تر در زنان نسبت به مردان مربوط می‌دانند. به عقیده آنها پهن بودن لگن باعث می‌شود که زانو بیشتر به سمت مرکز بدن باشد. البته تاثیر هورمون استروژن بر خاصیت رباط‌ها هم از عوامل آسیب‌زا در زنان است.
آسیب‌دیدگی رباط زانو در اثر سائیدگی و به تدریج ایجاد نمی‌شود؛ بلکه اغلب به یک آسیب، حادثه خاص یا تغییر وضعیت ناگهانی مرتبط است. زمانی که یک نیروی شدید به زانو ضربه بزند، به شکلی که آن را بچرخاند، این رباط پاره می‌شود. با توجه به طولانی بودن زمان لازم برای ترمیم رباط زانو، پارگی آن برای ورزشکاران می‌تواند بسیار مهم و مخرب باشد و زندگی حرفه‌ای آنها را تحت تاثیر قرار دهد. به جز این موارد، توقف ناگهانی یا کاهش سرعت در هنگام دویدن، پرش از ارتفاع و تغییر جهات ناگهانی هم از دیگر عوامل خطر ساز برای پارگی رباط زانو هستند.
درباره خار پاشنه، مطلبی را در حال بخوانید.
رباط صلیبی پا به دلایل مختلفی مثل فشار یا ضربه دچار کشیدگی و پارگی می‌شود
علائم پارگی رباط صلیبی
پاره شدن رباط صلیبی اغلب با نشانه‌هایی همراه است. این عارضه در برخی از افراد درد ایجاد نمی‌کند، اما در بیشتر آسیب‌دیدگان با درد و ناراحتی شدید همراه است. از دیگر علائم پارگی رباط صلیبی می‌توان به شنیدن یک صدای بلند در زانو، تورم فوری، کاهش دامنه حرکتی و انتشار درد تا پایین پا، عدم تحمل وزن بدن و ناتوانی در راه رفتن اشاره کرد که با گذشت زمان بدتر می‌شود. بی‌ثباتی مفصل زانو که در اصطلاح عامه به عنوان خالی کردن زانو شناخته می‌شود هم یکی دیگر از رایج‌ترین علائم پارگی رباط صلیبی زانو است. به طور معمول، احساس درد و تورم زانو در اثر پاره شدن رباط آن، بعد از گذشت ۲۴ ساعت احتمالا کاهش می‌یابد؛ اما عدم توجه به درمان آن به ویژه در ورزشکاران می‌تواند آسیب بیشتری به مینیسک زانو وارد کند. به همین دلیل لازم است که حتما با یک پزشک در این زمینه مشورت کنید.
در حال بخوانید: علت داغ شدن کف پا
عمل پارگی رباط صلیبی
پزشکان از روش‌های مختلفی برای درمان پارگی رباط زانو استفاده میکنند. انتخاب روش درمانی معمولا به سن و میزان فعالیت فرد بستگی دارد. مثلا پزشکان برای یک فرد جوان فعال، عمل جراحی را مناسب می‌دانند تا او با خیال راحت بتواند به فعالیت‌های عادی روزانه و ورزش برگردد. اما یک فرد مسن احتمالا بدون نیاز به جراحی می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد. استفاده از بریس که بتواند از زانو محافظت کند، یا یک عصا که فشار وارده به زانو را کم کند، از روش‌های غیرجراحی برای درمان هستند. فیزیوتراپی زانو در منزل هم می‌تواند تا حد زیادی به کاهش تورم و تقویت عضلات کمک کند. اما یکی از مهم‌ترین این روش‌ها، عمل پارگی رباط صلیبی است.
به طور کلی، بیشتر این پارگی‌ها مشابه پارگی سایر بافتهای بدن قابل ترمیم نیستند. به همین دلیل معمولا پزشکان، رباط پاره شده را با پیوند بافت جایگزین میکنند. در واقع این پیوند به عنوان یک داربست برای رشد رباط عمل می‌کند. بافتی که برای پیوند به رباط انتخاب می‌شود، از منابع مختلفی قابل تامین است. اما معمولا آن را از تاندون کشکک زانو می‌گیرند. این تاندون بین استخوان زانو و ران قرار دارد. سایر منابعی که برای پیوند جایگزین رباط پاره شده مناسب هستند عبارتند از:
- تاندون‌های همسترینگ واقع در پشت ران
- تاندون چهار سر ران که از قسمت مچ پا به سمت داخل ران رانده می‌شود
- پیوند آلوگرافت که از بافتهای اهدایی اشخاص دیگر قابل دریافت است
پزشک در مورد مزایا و معایب استفاده از هر یک از این بافتهای پیوندی در انجام عمل جراحی با فرد مشورت کرده و بهترین تصمیم را می‌گیرد. با توجه به این که ترمیم بافت یک فرآیند زمان‌بر است، ممکن است یک فرد به شش ماه زمان یا بیشتر نیاز داشته باشد تا بتواند به فعالیت‌های پیش از پارگی رباط زانو برگردد.
روش آتروسکوپی هم یک روش کم تهاجمی برای بازسازی رباط قدامی زانو است. در این روش که با استفاده از آتروسکوپ انجام می‌شود، به برش‌های ریزی برای انجام عمل جراحی نیاز است. این روش نسبت به جراحی باز درد و ناراحتی کمتری دارد و فرد به زمان کمتری برای بستری بودن در بیمارستان و دوره نقاهت نیاز خواهد داشت. البته انتخاب روش آتروسکوپی ممکن است برای همه افراد که دچار پارگی رباط زانو شده‌اند مناسب نباشد. تصمیم‌گیری در مورد انتخاب روش مناسب را بر عهده پزشک قرار دهید تا با توجه به شرایط بیمار بهترین روش را انتخاب کند.
جراحی آتروسکوپی رباط زانو نسبت به جراحی باز عوارض کمتر و دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد
کشیدگی رباط صلیبی زانو
زمانی که فشار غیرعادی و بیش از حدی به رباط‌های صلیبی زانو وارد شود، این رباط‌ها دچار کشیدگی می‌شوند. چنین فشاری اغلب در اثر ضربه فیزیکی، پرش از ارتفاع و… روی می‌دهد. پزشکان کشیدگی رباط صلیبی زانو را به سه دسته تقسیم میکنند. نوع یک یا خفیف این کشیدگی، آسیب ملموسی برای فرد ایجاد نمی‌کند و احتمالا درد و ناراحتی موجود، به تدریج برطرف خواهد شد. اما در کشیدگی نوع دوم ممکن است عملکرد زانوی فرد مختل شده و دچار بی‌ثباتی و یا خونریزی در مفصل زانو شود. شدیدترین حالت کشیدگی رباط صلیبی زانو هم که به عنوان پارگی رباط شناخته می‌شود، آسیبی جدی است که می‌تواند با درد و خونریزی زیاد همراه باشد.
تشخیص هر یک از این آسیب‌ها و انتخاب روش درمانی برای آن به نظر پزشک معالج بستگی دارد. معمولا پزشک با توجه به وضعیت بیمار تصمیم می‌گیرد که از عمل جراحی، فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب، استفاده از عصا یا بریس و روش‌های دیگر یا مجموعه‌ای از این روش‌ها استفاده کند. در هر حال، انجام تمرینات ورزشی توصیه شده و جلوگیری از ورود فشار مضاعف بر مفصل زانو می‌تواند تا حد زیادی به کاهش التهاب و کشیدگی رباط زانو کمک کند.
در حال بخوانید: تشخیص کف پای صاف
قرص ترمیم رباط صلیبی
پیشتر گفتیم که پزشکان با توجه به شدت آسیب‌دیدگی رباط زانو از روش‌های درمانی مختلفی استفاده میکنند. در موارد خفیف و متوسط آسیب، معمولا یک دوره استراحت و مصرف داروهای ضد التهاب مثل ایبوپروفن می‌تواند به کاهش التهاب و ترمیم زودتر آسیب‌دیدگی کمک کند. اما مصرف هر دارویی از جمله داروهایی که تحت عنوان قرص ترمیم رباط صلیبی زانو شناخته و توصیه می‌شوند، باید حتما با تجویز پزشک و تحت نظر او باشد. در چنین شرایطی به هیچ عنوان به صورت خودسرانه، داروهای مختلف را استفاده نکنید. توصیه می‌شود با مشورت پزشک و پس از انجام معاینه، عکسبرداری اشعه ایکس و ام آر آی، اقدامات درمانی لازم را انجام دهید.
در حال بخوانید: درمان گیاهی گزگز دست و پا
عکس پارگی رباط صلیبی زانو
پاره شدن رباط زانو در بسیاری از افراد با علائم و نشانه‌هایی مثل درد و تورم در زانو همراه است. اما آسیب به این بخش از بدن، چه با درد همراه باشد یا نه، نیاز به بررسی دقیق پزشکی از طریق عکسبرداری با اشعه ایکس و یا ام آر آی دارد. پزشک با توجه به وضعیت بیمار، تعیین می‌کند که کدام روش برای تشخیص بهتر عارضه ضروری است. در ادامه به نمونه‌ای از عکس پارگی رباط صلیبی زانو و عکس پس از ترمیم عارضه اشاره می‌کنیم:
به کمک عکسبرداری اشعه ایکس یا ام آر آی می‌توان شدت آسیب به رباط صلیبی و پارگی آن را تعیین کرد
انجام عکسبرداری پس از جراحی رباط زانو به پزشکان اطمینان می‌دهد که ترمیم به درستی انجام شده است
حرف آخر
پاره شدن رباط صلیبی یک عارضه نسبتا شایع به ویژه در میان ورزشکاران است. طی آن، یکی از رباط‌های صلیبی که وظیفه اتصال استخوان زانو با ران را دارند صدمه دیده و در موارد شدید، پاره می‌شود. پارگی رباط پا در موارد خفیف علائم خاصی نداشته و با استراحت کافی درمان می‌شود. اما در صورتی که با تورم، بی‌ثباتی مفصل زانو، درد و التهاب همراه باشد، باید توسط پزشک معاینه و اقدامات درمانی لازم روی آن انجام شود. بهترین روش درمانی برای پارگی شدید رباط صلیبی زانو، عمل جراحی است. تمرینات فیزیوتراپی و ورزش‌های مناسب هم می‌توانند به درمان بهتر و سریع‌تر آن کمک کنند. برای مشورت با پزشک متخصص درباره پارگی رباط صلیبی می‌توانید از مشاوران حال کمک بگیرید. آیا شما تجربه‌ای در این زمینه داشته‌اید؟
سوالات متداول
رباط صلیبی چیست؟
در داخل مفصل زانو چهار دسته رباط وجود دارند که استخوان زانو را به ران متصل میکنند. آنها بافتهای سختی هستند که وظیفه ثابت نگه داشتن مفصل زانو و کمک به حفظ عملکرد آن را هم بر عهده دارند.
پارگی رباط صلیبی چه علائمی دارد؟
این عارضه معمولا با درد شدید و ناگهانی، ناتوانی در راه رفتن و حرکت دادن زانو، احساس خالی کردن زانو و التهاب و تورم همراه است. بسته به شدت آسیب وارده به رباط، این علائم می‌توانند خفیف یا شدید باشند.
درمان پارگی رباط صلیبی چگونه است؟
بهترین روش درمانی به ویژه برای ورزشکاران، عمل جراحی است. اما در صورتی که پارگی خفیف باشد، می‌توان از درمان‌هایی مثل تمرینات فیزیوتراپی، استفاده از عصا و بریس در کنار استراحت کافی کمک گرفت.
آیا پارگی رباط صلیبی خود به خود درمان می‌شود؟
امکان درمان خود به خودی پارگی وجود ندارد. بنابراین لازم است که این عارضه به ویژه در جوانان فعال و ورزشکاران با عمل جراحی درمان شود. اما در سالمندان، با سایر روش‌های درمانی می‌توان شرایط را مدیریت کرد.
عدم درمان پارگی رباط صلیبی چه عوارضی دارد؟
خالی کردن زانو از جمله شایعترین عوارض ناشی از عدم درمان مناسب آن است. این لغزشها ممکن است بر غضروفها یا مینیسکهای زانو فشار وارد کرده و با آسیب به آنها، عملکرد مفصل زانو را مختل کند.
برای درمان پارگی رباط صلیبی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای تشخیص پارگی رباط لازم است که توسط یک پزشک متخصص ارتوپد معاینه شده و عکسبرداری‌های لازم را انجام دهید. پزشک با توجه به وضعیت آسیب دیدگی، جراحی یا سایر روش‌های درمانی را توصیه می‌کند.
منابع
دکتر حسن براتی
2 سال پیش