کیفوز اصطلاحی است که برای توصیف انحنای ستون فقرات، به ویژه در قسمت بالای آن استفاده میشود. این مشکل معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی فرد قابل توجه میشود که برخی از افراد درد یا ناراحتی را در کمر خود احساس میکنند و در موارد شدیدتر افراد مشکلاتی را در هضم غذا و تنفس احساس میکنند.
برای تعیین اینکه آیا فردی دارای این انحنای ستون فقرات است یا خیر، پزشکان ترکیبی از معاینات و آزمایش های تصویربرداری را انجام میدهند و به نتیجه قطعی میرسند. ما در این بخش از مجله سلامت، به بررسی انواع کیفوز یا گوژپشتی میپردازیم و علل، عوارض و راه های درمان آن را بررسی میکنیم.
البته برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیماری های استخوان و مفصل، با متخصصانی مانند دکتر ارتوپد آنلاین یا فیزیوتراپیست مشورت کنید.
بیماری کیفوز یا گوژپشتی چیست؟
کیفوز به انگلیسی (kyphosis) یا همان قوز، یک ناهنجاری در ستون فقرات به حساب میآید که با انحنای غیرطبیعی قسمت بالایی کمر نمایان میشود. کیفوز زمانی اتفاق میافتد که ستون فقرات به سمت جلو خم میشود و در نتیجه ظاهری گرد در ناحیه بالای کمر ایجاد میشود .
در ستون فقرات نرمال، مهرههای قفسه سینه کمی خمیده هستند، اما در افراد مبتلا به کیفوز، این انحنا بیشازحد میشود.
تشخیص کیفوز معمولاً شامل تصویربرداری با اشعه ایکس است که زاویه کاب (درجه انحنای بین دو مهره) را اندازهگیری میکند. اگر زاویه کاب از 50 درجه بیشتر شود، کیفوز تشخیص داده می شود.
موارد خفیف کیفوز ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند، اما موارد شدیدتر، منجر به درد، مشکلات تنفسی و کاهش تحرک خواهد شد که قطعا نیاز به درمان و رسیدگی فوری دارد.
انواع کیفوز – همه انواع گوژپشتی
آشنایی با انواع کیفوز:
کیفوز یا گوژپشتی به اشکال مختلف ظاهر شود. سه نوع رایج آن که روی کودکان و نوجوانان تاثیر میگذارد شامل موارد زیر است.
کیفوز وضعیتی: یک وضعیت قابل اصلاح
کیفوز پاسچرال شایعترین نوع کیفوز است. به طور معمول در دوران نوجوانی ظاهر شده و در دختران این نوع گوژپشتی، شایعتر از پسران است. کیفوز وضعیتی با خمیدگی کمر خود را نشان میدهد و شامل ناهنجاریهای ستون فقرات نمیشود. قوز کمر در این شرایط به طور معمول بیش از 50 درجه است و زمانی که بیمار کمر خود را صاف کند میتوان آن را اصلاح کرد.
کیفوز وضعیتی در دختران شایعتر از پسران است و عموماً دردناک نیست. این بیماری به طور معمول پیشرفت نمیکند و هیچ عارضه جدی در بزرگسالی ندارد. این نوع قوز بر روی زندگی افراد تأثیر چندانی ندارد، زیرا معمولاً با ورزش و فیزیوتراپی قابل درمان است.
علائم کیفوز موقعیتی که معمولاً در دوران نوجوانی ظاهر میشود شامل موارد زیر است:
– پشت گرد یا خمیده
– حالت متمایل به جلو
– کاهش انبساط قفسه سینه
– کاهش ظرفیت ریه
– درد در ناحیه پشت و گردن
کیفوز وضعیتی یک بیماری شایع است و تخمین زده می شود که تا 70 درصد از نوجوانان ممکن است درجاتی از کیفوز را نشان داشته باشند
کیفوز شوئرمن: یک ناهنجاری ساختاری
کیفوز شوئرمن که اولین بار توسط رادیولوژیست دانمارکی هولگر شوئرمن توصیف شد، شکل شدیدتر و یکی از انواع کیفوز است . به طور معمول در دوران نوجوانی ظاهر شده و در پسران شایعتر از دختران است. این عارضه ناشی از یک ناهنجاری ساختاری در ستون فقرات بوده و برخلاف کیفوز وضعیتی، خم شدن کمر در کیفوز شوئرمن تیز و زاویه دار است و بیمار قادر به صاف کردن کمر خود نیست. زیرا ستون فقرات به دلیل شکل مثلثی برخی از مهرهها به جلو خم میشود که در تصویربرداری اشعه ایکس مشهود است.
کیفوز شوئرمن در مقایسه با کیفوز موقعیتی منجر به تغییر شکل شدیدتری شده و در طول رشد، بدتر نیز میشود. با تکمیل رشد، تشدید این مشکل معمولا متوقف میشود. اما با این حال فعالیتهایی مانند ایستادن طولانی مدت درد را تشدید میکند.
عوامل ژنتیکی، وضعیت نامناسب و استرس مکرر از علتهای آن به حساب میآیند. کیفوز شوئرمن یک بیماری نسبتاً نادر است که تقریباً 5 تا 10 درصد از نوجوانان به آن مبتلا میشوند.
بیشتر بدانید: روماتیسم ستون فقرات
کیفوز مادرزادی یکی از انواع کیفوز
کیفوز مادرزادی همانطور که از نامش پیداست در بدو تولد به دلیل رشد غیرطبیعی ستون فقرات جنین وجود دارد و یکی از انواع کیفوز است. استخوانها ممکن است به هم جوش خورده یا به شکل نامناسبی شکل بگیرند که منجر به خمیدگی ستون فقرات میشود.
این وضعیت با افزایش سن بدتر میشود و نیاز به درمان دارد. بسیاری از افراد مبتلا به کیفوز مادرزادی دارای ناهنجاریهای مادرزادی هستند که بر قلب و کلیههای آنها نیز تأثیر میگذارد.
کیفوز مادرزادی یک بیماری نادر است که تقریباً از هر 1000 تولد 1 نفر به آن مبتلا میشود.
کيفوز توراسيک بالاي 70 درجه
محدوده طبیعی کیفوز در ستون فقرات سینه ای بین 20 تا 45 درجه است. وقتی منحنی از 50 درجه بیشتر شود، کیفوز وضعیتی و زمانی که بیشتر از 70 درجه باشد، کیفوز توراسیک محسوب میشود. کیفوز قفسه سینه بالای 70 درجه به شرایطی اشاره دارد که در آن ستون فقرات قفسه سینه دارای انحنای بیش از حد رو به جلو است که در عکس اشعه ایکس بیش از 70 درجه نشان داده میشود. این وضعیت به عنوان قوز یا پشت گرد توصیف میشود، زیرا ستون فقرات به گونهای گرد است که برای یک ستون فقرات سالم اصلا چیز معمولی نیست.
علائم گوژپشتی – نشانههای کیفوز
درست است که بسیاری از افراد درجاتی از کوژپشنی یا قوز پشت را دارند، اما موارد خفیف آن معمولا مورد توجه قرار نمیگیرند. با این حال، با برجسته تر شدن انحنا، طیف وسیعی از علائم می تواند ظاهر شود.
علائم شایع کیفوز:
1. کمردرد و سفتی: یکی از شایعترین علائم گوژپشتی، کمردرد است که میتواند با سفتی در قسمت فوقانی کمر همراه باشد.
2. حساسیت ستون فقرات: ستون فقرات در لمس حساس شده و فعالیتهای روزمره مختل میشود.
3. خستگی: در برخی موارد، مشکلات ستون فقرات، از جمله کیفوز، باعث خستگی شدید میشود.
4. شانههای گرد: با انحنای قسمت بالایی پشت، ممکن است شانه ها به سمت جلو بچرخند و ظاهر شانهها گرد به نظر برسد.
5. سفت شدن عضلات همسترینگ: گوژپشتی میتواند منجر به سفتی در عضلات همسترینگ شود و حرکت یا کشش را دشوار کند.
علائم نادر انواع کیفوز:
در موارد شدید کیفوز پیشرونده، علائم دیگری نیز ظاهر میشود.
1. ضعف و بی حسی یا گزگز در پاها: فشرده شدن اعصاب نخاعی باعث ضعف، بیحسی یا احساس سوزن سوزن شدن در پاها میشود.
2. تغییر در عادات رفتن به دستشویی: در موارد نادر، کیفوز می تواند بر اعصاب کنترل کننده عملکرد روده و مثانه فشار وارد کند و منجر به دستشویی رفتن مداوم شود.
3. تنگی نفس و مشکلات تنفسی: کیفوز شدید ریهها و دیافراگم را تحت فشار قرار میدهد و منجر به تنگی نفس و سایر مشکلات تنفسی میشود.
البته کمردرد ناشی از کیفوز در بزرگسالان شایعتر است، زیرا بدن آنها باید انحنای غیرطبیعی ستون فقرات را نیز جبران کند.
بیشتر بدانید: کمر درد عصبی چیست
کشف علل انواع کیفوز
همانطور که گفته شد، در کیفوز، انحنای طبیعی در بخش میانی ستون مهرهها (مهرههای سینهای) خمیدگی بیشتری نسبت به حالت طبیعی دارد. دلایل متعددی وجود دارد که ممکن است این اتفاق بیفتد، از جمله:
وضعیت نامناسب (کیفوز وضعیتی): خمیدگی، تکیه دادن به پشتی به صندلی و حمل کیفهای سنگین، باعث کشیدگی عضلات و رباط های حمایت کننده شده و انحنای ستون فقرات را افزایش میدهد.
مهرههای غیرطبیعی (کیفوز شوئرمن) : اگر مهرهها به درستی رشد نکنند، ممکن است از موقعیت خارج شوند.
رشد غیر طبیعی ستون فقرات در رحم (کیفوز مادرزادی) – اگر چیزی رشد طبیعی ستون فقرات را مختل کند، گاهی اوقات دو یا چند مهره به هم می پیوندند.
سن: با افزایش سن افراد، انحنای ستون فقرات آنها افزایش مییابد
کیفوز همچنین می تواند در نتیجه آسیب ستون فقرات نیز ایجاد شود ایجاد شود.
ضعیف شدن مهره های ناشی از پوکی استخوان خطر شکستگی استرس و کیفوز را افزایش می دهد.
شکستگی مهرهها، به ویژه شکستگی های فشاری، میتواند باعث کیفوز شود.
در کودکان نیز، کیفوز میتواند به مشکلات رشد جنین یا شرایط پزشکی زمینه ای، مانند سندرم اهلرز دانلوس مرتبط باشد.
نحوه شناسایی انواع کیفوز
هنگام تشخیص کیفوز، پزشک معمولاً با معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار شروع به کار میکند. در طول معاینه فیزیکی، پزشک ستون فقرات را برای هر گونه علائم تغییر شکل یا انحنای غیر طبیعی بررسی میکند. یکی از تستهای هنگام معاینه، تست خم شدن است که شامل ایستادن بیمار با پاهای کنار هم، خم شدن به جلو در لگن و آویزان کردن بازوها به سمت پایین است. با اینکار، پزشک ستون فقرات را تجسم کرده و هرگونه ناهنجاری در شکل یا انحنای آن را تشخیص میدهد.
علاوه بر معاینه فیزیکی، آزمایشهای تصویربرداری در تشخیص گوژپشتی استفاده میشود.
1. اشعه ایکس: این آزمایش تصویر واضحی از ساختار استخوانی ستون فقرات ارائه میکند و به پزشکان اجازه میدهد تا درجه انحنای ستون فقرات را اندازهگیری کنند
2. سی تی اسکن: در صورت نیاز به تصاویر دقیقتر، ممکن است سی تی اسکن برای ارائه نماهای مقطعی از ستون فقرات درخواست شود.
3. MRI: در مواردی که پزشک مشکوک به عفونت، تومور یا فشرده سازی عصب باشد، ممکن است MRI برای بررسی ساختارهای بافت نرم و تشخیص هر گونه ناهنجاری تجویز شود.
4. تست های عصبی: اگر علائمی مانند بی حسی، گزگز یا ضعف عضلانی وجود داشته باشد، ممکن است آزمایش های عصبی برای ارزیابی عملکرد عصبی و ارتباط بین نخاع و سایر اندامها انجام شود.
5. تست تراکم استخوان: پوکی استخوان کیفوز را تشدید میکند، بنابراین آزمایش تراکم استخوان ممکن است برای رد این مشکل به عنوان یک عامل کمک کننده انجام میشود.
درمان انواع کیفوز – راه های درمان گوژپشتی
کیفوز به یک برنامه درمانی جامع برای جلوگیری از تغییر شکل بیشتر و کاهش علائم نیاز دارد و انتخاب درمان به عواملی مانند سن بیمار، سالهای رشد باقیمانده، نوع کیفوز و شدت انحنا، بستگی دارد.
مدیریت علائم کیفوز
1. نظارت بر بیماری: نظارت منظم از طریق اشعه ایکس به ردیابی پیشرفت کیفوز و تشخیص هرگونه تغییر در انحنا یا تغییر شکل مهره کمک میکند.
2. فیزیوتراپی: تمرینات هدفمند و فیزیوتراپی کمر در منزل عضلات را تقویت میکند، کمردرد را تسکین داده و وضعیت بدن را بهبود میبخشد.
3. داروها: داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای بهبود درد تجویز میشوند.
4. بریسینگ: برای بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن، به ویژه در دوره های رشد، بریس ستون فقرات می تواند از ایجاد انحنای بیشتر جلوگیری کند.
جراحی برای گوژپشتی
جراحی کیفوز در موارد نادری که کیفوز به ریشههای عصبی یا نخاع فشار وارد میکند ضروری میشود. این جراحی جراحی معمولا برای کسانی که کیفوز مادرزادی دارند یا برای مواردی که انحنای کمر بیش از ۷۵ درجه است یا کمردرد بسیار شدیدی دارند، توصیه میشود.
رایج ترین روش جراحی برای کیفوز، فیوژن ستون فقرات است که شامل اتصال استخوانهای ستون فقرات به یکدیگر با استفاده از میلهها و پیچهای فلزی است. این روش باعث کاهش درجه انحنا و جلوگیری از پیشرفت آن می شود. البته در بهترین حالت این جراحی، میتواند این بیماری را تا حدود 50 درصد درمان کند.
سایر گزینههای جراحی برای کیفوز عبارتند از:
1. ورتبروپلاستی: این روش کم تهاجمی شامل تزریق یک ماده سیمان مانند به مهرهها برای تقویت آنها و کاهش درد است.
2. کیفوپلاستی: شبیه به ورتبروپلاستی، کیفوپلاستی شامل باد کردن یک بالون در مهرهها برای بازگرداندن ارتفاع و شکل آنها و به دنبال آن تزریق مادهای شبیه سیمان برای تثبیت ستون فقرات است.
3. ابزار: شامل استفاده از میله، قلاب و پیچ برای تثبیت ستون فقرات و اصلاح انحنا است.
4. استئوتومی: یک روش جراحی که شامل برش و تراز مجدد استخوانهای ستون فقرات برای اصلاح انحنا است.
البته انتخاب روش جراحی به شدت و محل انحنا و همچنین سلامت کلی فرد بستگی دارد. پس از انجام سایر درمانها مانند فیزیوتراپی و بریسبندی، معمولاً جراحی آخرین راهحل برای درمان خواهد بود.
درمان خانگی و طب سنتی برای کیفوز
درمان خانگی: برای کیفوز وضعیتی، تمرینات ساده و الگوهای صحیح نشستن، به کاهش علائم آن کمک میکند.
طب سنتی: داروهای گیاهی خاصی مانند زردچوبه و پوست درخت بید ممکن است باعث تسکین درد شوند. ماساژ درمانی با روغن سیر نیز میتواند به کاهش گرفتگی کمر کمک کند.
تمرینات بدنسازی مناسب کیفوز
چند تمرین موثر وجود دارد که می تواند برای این بیماری مفید باشد:
1. Bridge: به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کرده و پاها را روی زمین قرار دهید. دست های خود را در کناره های خود قرار دهید. به آرامی باسن خود را از زمین بلند کنید و شانه ها و سر خود را در تماس با زمین نگه دارید. قبل از پایین آوردن مجدد، چند ثانیه نگه دارید. این حرکت را چندین بار تکرار کنید تا کمر و باسن خود تقویت شوند.
2. پلانک: از حالت فشاری شروع کنید، اما به جای دست ها روی ساعد خود استراحت دهید. بدن خود را از سر تا پاشنه در یک خط مستقیم نگه دارید. این وضعیت را برای 30-60 ثانیه نگه دارید، سپس استراحت کنید و تکرار کنید. پلانک به تقویت کل هسته بدن شما، از جمله عضلات پشت شما کمک می کند.
3. کرانچ معکوس: به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کرده و پاها را روی زمین قرار دهید. دستان خود را پشت سر یا ضربدری، روی سینه قرار دهید. پاهای خود را از روی زمین بلند کنید و قسمت پایین کمر خود را روی زمین فشار دهید. پاهای خود را به عقب پایین بیاورید، اما اجازه ندهید که زمین را لمس کنند. این حرکت را چندین بار تکرار کنید تا عضلات کمر و شکم درگیر شوند.
4. سوپرمن: روی شکم دراز بکشید و دست ها و پاهایتان را دراز کنید. دستها، سینه و پاهای خود را از روی زمین بلند کنید، چند ثانیه نگه دارید و سپس به سمت پایین پایین بیایید. این تمرین کل کمر شما از جمله عضلات بین تیغههای شانه را تقویت میکند.
5. فشار تیغه شانه: بایستید، به گونهای که بازوها را به پهلو و کف دستها رو به جلو باشد. تیغههای شانه خود را به هم نزدیک کنید، قبل از رها کردن، چند ثانیه نگه دارید. این حرکت را چندین بار تکرار کنید تا قسمت بالایی کمر خود را تقویت کرده و وضعیت بدنی خود را بهتر کنید.
در کنار تمام راهحلهای گفته شده، مشورت با یک دکتر ارتوپد آنلاین را فراموش نکنید تا مناسبترین برنامه درمانی برای شما در نظر گرفته شود.
درمان کیفوز در کودکان
درمان کیفوز در سنین پایین میتواند تأثیر قابلتوجهی بر اثربخشی درمان و نتایج بلندمدتتر داشته باشد زیرا ستون فقرات کودکان هنوز در حال رشد است و باعث میشود که آنها بهتر به درمان پاسخ دهند. هرچه درمان زودتر شروع شود، شانس بیشتری برای اصلاح انحنا و جلوگیری از پیشرفت بیشتر وجود دارد.
گزینه های درمانی برای کودکان مبتلا به کیفوز:
نظارت منظم از طریق اشعه ایکس و ارزیابی های بالینی
استفاده از بریس های ستون فقرات برای اصلاح کیفوز خفیف تا متوسط در کودکان.
تمرینات هدفمند و فیزیوتراپی برای تقویت عضلات پشت، بهبود وضعیت بدن و افزایش انعطاف پذیری کلی و پیشگیری از انحراف ستون فقرات
جراحی در موارد شدید.
فواید درمان زودهنگام گوژپشتی
درمان زودهنگام کیفوز-پوژپشتی در کودکان مزایای زیادی دارد، از جمله:
- بهبود تراز ستون فقرات و کاهش انحنا
- افزایش عزت نفس
- کاهش خطر عوارض طولانی مدت، مانند کمردرد مزمن و مشکلات تنفسی
- افزایش تحرک و انعطاف پذیری
کیفیت بهتر زندگی
پزشک مناسب برای درمان کیفوز
اگر به دنبال درمان کیفوز هستید، یک متخصص ارتوپد بهترین پزشک برای درمان کیفوز است. متخصصان ارتوپدی که به عنوان جراح ارتوپد شناخته میشوند، پزشکانی هستند که در تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات اسکلتی عضلانی از جمله کیفوز تخصص دارند. آنها دانش گسترده ای در مورد ستون فقرات و ساختارهای مرتبط با آن دارند و به همین دلیل بهترین گزینه برای درمان گوژپشتی هستند.
علاوه بر متخصصان ارتوپدی، سایر متخصصانی که در درمان کیفوز مهارت دارند عبارتند از:
1. فیزیوتراپیست: آنها می توانند به طراحی برنامه های ورزشی برای بهبود وضعیت بدن، تقویت عضلات پشت و افزایش انعطاف پذیری کلی ستون فقرات کمک کنند. از طریق بخش فیزیوتراپی در منزل میتوانید این کار را در خانه خودتان انجام دهید.
2. روماتولوژیست: در درمان کیفوز مرتبط با بیماریهای روماتیسمی مانند پوکی استخوان یا آرتریت روماتوئید نقش دازند.
مشاوره آنلاین با پزشک
به لطف پلتفرمهای پزشکی از راه دور مانند «حال»، اکنون میتوانید به صورت آنلاین با پزشکان دارای رتبه برتر ارتباط برقرار کنید و از داخل خانه خود با آنها مشورت کنید. پزشک آنلاین به همه افراد این امکان را میدهد تا با متخصصین به صورت آنلاین مشورت کرده و راهنمایی بگیرند.
عوارض و مشکلات گوژپشتی
کیفوز منجر به عوارض متعددی میشود که نه تنها بر سلامت جسمی بلکه بر سلامت روحی نیز تأثیر میگذارد.
کمردرد و محدودیت های عملکردی: یکی از شایع ترین عوارض گوژپشتی، کمردرد است که میتواند بسیار بد باشد. ضعیف شدن عضلات پشت، انجام کارهایی مانند راه رفتن، بلند شدن از روی صندلی یا حتی دراز کشیدن را دشوار میکند.
مشکلات گوارشی: در موارد شدید کیفوز، سیستم گوارشی تحت تاثیر قرار میگیرد و منجر به مشکلات گوارشی مانند رفلاکس اسید معده، مشکل در بلع و درد معده شود. زیرا انحنای غیر طبیعی ستون فقرات بر اندامهای داخلی از جمله معده و روده فشار وارد میکند.
مشکلات تنفسی: به دلیل خم شدن کمر، کیفوز منجر به مشکلات تنفسی شده و میتواند به ریهها و راههای هوایی فشار وارد کند که در نهایت باعث مشکلات تنفسی، تنگی نفس و خستگی خواهد شد.
ناراحتی عاطفی: علائم قابل مشاهده کیفوز تأثیر عمیقی بر عزت نفس، به ویژه در نوجوانان و بزرگسالان میگذارد که منجر به احساس خجالت، اختلال اضطراب و افسردگی میشود.
پیشگیری از کیفوز
در حالی که برخی از اشکال کیفوز، مانند کیفوز مادرزادی یا شوئرمن، قابل پیشگیری نیستند، کیفوز وضعیتی با اقدامات مناسب قابل پیشگیری است. شما به عنوان والدین، نقش مهمی در آموزش عادات خوب به فرزندتان برای داشتن ستون فقرات سالم ایفا میکنید.
- به کودک خود بیاموزید که صاف بنشیند و پشت خود را در وضعیت صاف و منایسب قرار دهد و از خم شدن به جلو نیز خودداری کند.
- کوله پشتی کودک شما نباید خیلی سنگین باشد و هر دو بند آن باید به طور محکم بسته شود تا توزیع یکنواخت وزن انجام شود.
- کودک خود را تشویق کنید تا به فعالیت بدنی منظم مانند شنا، دویدن، پیاده روی یا یوگا بپردازد تا ماهیچه های پشت خود را تقویت کرده و انعطاف پذیری بهتری داشته باشد.
- برای جلوگیری از نشستن طولانی مدت، زمان کودک خود را برای تماشای تلویزیون و موبایل محدود کنید.
- به طور مرتب ستون فقرات فرزندتان را برای هر گونه علائم انحنا یا ناهنجاری بررسی کنید و در صورت داشتن هر گونه نگرانی با یک پزشک مشورت کنید.
سخن پایانی از «حال»
کیفوز یا گوژپشتی اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی تشخیص داده میشود و علائم آن نیز از نظر شدت متفاوت است. اگر کودک شما علائم کیفوز را دارد، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید و با این کار از پیشرفت بیشتر بیماری جلوگیری کنید. برای اطلاعات بیشتر در مورد کیفوز با دکتر ارتوپد یا فیزیوتراپ مشورت کرده و بهترین راه درمان را دریافت کنید.
منابع: