دستگاه تنفسی تحتانی حد فاصل بین نای و ریه‌ها بوده و از نای، برونش‌ها، برونشیول‌ها، آلوئول‌ها و ریه‌ها تشکیل می‌شود.این ساختارها، هوا را از سیستم تنفسی فوقانی دریافت کرده، اکسیژن آن را جذب و دی اکسید کربن آزاد می‌کنند. ساختارهای دیگر موجود در این سیستم یعنی قفسه سینه و دیافراگم هم از عملکرد آن محافظت و پشتیبانی می‌کنند. زمانی که عفونت از طریق تنفس، خون یا اندام‌های مجاور به این بخش راه پیدا کند، عفونت دستگاه تنفسی تحتانی روی می‌دهد. در واقع سل، ذات‌الریه، برونشیت و هر نوع عفونتی که در ریه و زیر حنجره ایجاد شود، عفونت دستگاه تنفسی تحتانی خواهد بود. چنانچه در مورد این عارضه به راهنمایی تخصصی نیاز دارید، از مشاوره آنلاین حال استفاده کنید.
عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی معمولا در ساختار حنجره و بالاتر روی می‌دهند؛ در حالی که عفونت نواحی تحتانی این دستگاه، اغلب راه‌های هوایی زیر حنجره را درگیر می‌کند. به همین دلیل اولین علامت کسانی که به عفونت دستگاه تنفسی تحتانی دچار هستند، سرفه است. اما عفونت دستگاه تنفسی فوقانی با نشانه‌هایی عمدتا در بالای گردن، مثل عطسه، گلو درد و سردرد آشکار می‌شود. اگر این عفونت‌ها با تب همراه باشد، احتمالا بدن درد و خستگی را هم به دنبال خواهد داشت. عفونت‌های اثرگذار بر هر یک از این بخش‌ها متفاوت هستند. به شکلی که عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی شامل ورم لوزه و حنجره، عفونت‌های سینوسی و سرماخوردگی‌های ساده هستند. اما عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی، موارد زیر را در بر می‌گیرد:
عفونت ناشی از ویروس آنفولانزا می‌تواند هر دو بخش فوقانی و تحتانی دستگاه تنفسی را تحت تاثیر قرار دهد.
دستگاه تنفسی تحتانی کجاست؟
همان‌طور که گفتیم، به بخش پایینی دستگاه تنفسی انسان که در زیر نای و حنجره قرار دارد، دستگاه تنفسی تحتانی گفته می‌شود. این بخش شامل نای و ریه‌ها، برونش‌ها، برونشیول‌ها و آلوئول‌ها هستند. در ناحیه ریه‌ها، هر نایژه به نایژه‌های ثانویه و سوم تقسیم شده و به مجاری هوایی کوچک‌تری به نام برونشیول منشعب می‌شود.
برونشیول‌ها هم به کیسه‌های هوایی به نام آلوئول ختم خواهند شد. آلوئول‌ها به صورت خوشه‌ای دسته‌بندی شده و کیسه‌های آلوئولی ایجاد می‌کنند. تبادل گاز در سطح هر آلوئول به وسیله شبکه‌ای از مویرگ‌های حامل خون که از طریق وریدهای سایر قسمت‌های بدن وارد شده اتفاق می‌افتد.
درباره بیماری طاعون و درمان آن میتوانید این مطلب را مطالعه کنید
علائم عفونت دستگاه تنفسی تحتانی
علائم عفونت دستگاه تنفسی تحتانی بسته به نوع عفونت و شدت آن، متفاوت است. به طور کلی عفونت این دستگاه اغلب با سرفه خشک، گلو درد خفیف، سردرد مزمن آزاردهنده، تب خفیف و آبریزش بینی همراه است؛ اما در موارد شدید می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه شود:
- تب بالای ۳۹ درجه
- تنگی نفس و تنفس سریع
- خس خس سینه
- احساس درد و گرفتگی در قفسه سینه
- تغییر رنگ پوست
- سرفه شدید خشک یا همراه با خلط سینه غلیظ
درباره قرص سفیکسیم ۴۰۰ و کاربردهای آن برای بیماری های عفونی میتوانید این مطلب را بخوانید.
بیشتر عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی با سرفه شروع می‌شوند.
اصلی‌ترین نشانه برونشیت حاد، سرفه است. نوزادان و کودکان مبتلا به آن ممکن است برای مدت طولانی به سرفه و خس خس سینه دچار باشند که گاهی تا ماه‌ها بعد از بروز علائم اولیه ادامه دارد. علائم ناشی از آنفولانزا هم با تب، دردهای عضلانی، انسداد بینی، گلو درد، سردرد و سرفه همراه است. در صورت تشدید این عفونت، ذات‌الریه روی می‌دهد. در پنومونی یا ذات‌الریه، سرفه و تنگی نفس طولانی مدت ایجاد می‌شود که گاهی یافتن علت آن دشوار خواهد بود.
درباره قرص آزیترومایسین و مبارزه با عفونت ویروسی بیشتر بدانید
انواع عفونت دستگاه تنفسی تحتانی
عفونت‌هایی که می‌توانند نواحی پایینی دستگاه تنفسی انسان را درگیر کنند، شامل موارد زیر هستند: البته درباره راه های درمان عفونت گوش کودک و داروهای آن این مطلب را نیز میتوانید مطالعه کنید.
برونشیت حاد و برونشیولیت
برونشیت حاد نوعی عفونت کوتاه مدت مجاری تنفسی تحتانی است که اغلب نوزادان و کودکان زیر دو سال را درگیر می‌کند. این مسئله شایع‌ترین علت بستری شدن در بیمارستان در سال اول تولد است.
آنفولانزا
آنفولانزا از جمله بیماری‌های ویروسی همه‌گیر است که به صورت سالانه و با شیوع در مناطق وسیع روی می‌دهد. جدی‌ترین شکل عفونت ناشی از آن در کودکان زیر دو سال، سالمندان بالای ۶۵ سال و افراد با شرایط خاص پزشکی مثل نقص سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. بعضی از بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند خطر تشدید بیماری و بستری شدن در بیمارستان را به دنبال داشته باشند. این بیماری‌ها شامل دیابت، بیماری‌های قلبی، عصبی و ریوی هستند که در صورت ابتلا به آن‌ها لازم است آنفولانزا را جدی بگیرید.
پنومونی یا ذات‌الریه
پنومونی یک عفونت ریوی است که به عنوان شایع‌ترین علت مرگ ناشی از عفونت در اروپا و آمریکا شناخته می‌شود. طول مدت این بیماری سه تا چهار هفته است و اغلب در کودکان و سالمندان روی می‌دهد. این بیماری به سه دسته پنومونی اکتسابی، بیمارستانی و مرتبط با ونتیلاتور دسته‌بندی می‌شود. نوع اکتسابی این عفونت از جامعه و در اثر ارتباطات روزمره به فرد منتقل می‌شود. نوع بیمارستانی ممکن است پس از بستری شدن در بیمارستان و از طریق میکروب‌های بیمارستانی بروز کند و نوع مرتبط با ونتیلاتور در اثر قرار دادن لوله‌ای در داخل نای برای بهبود تنفس ایجاد می‌شود.
درباره ایپراتروپیوم بروماید و درمان بیماری انسداد ریه بیشتر بدانید
چه عواملی منجر به عفونت دستگاه تنفسی تحتانی می‌شوند؟
به نظر می‌رسد دود تنباکو یکی از شایع‌ترین عوامل ابتلا به عفونت دستگاه تنفسی تحتانی است. گرد و خاک، بخارات و مواد شیمیایی، آلرژن‌ها، آلودگی هوا و… هم در ایجاد عفونت این بخش از بدن موثر هستند. این موارد، عوامل محیطی هستند که با تحریک یا التهاب لوزه و مجاری تنفسی باعث عفونت در آن خواهند شد. از سوی دیگر، گاهی این عفونت‌ها از طریق میکرو ارگانیسم‌های کوچکی مثل باکتری‌ها و ویروس‌ها ایجاد می‌شوند که از طریق سرفه و عطسه، از فرد ناقل به سالم انتقال پیدا می‌کنند. مهم‌ترین دلایل ابتلا به عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی عبارتند از:
- عفونت‌های قارچی
- باکتری‌هایی مانند استرپتوکوکوس یا استافیلوکوکوس اورئوس
- ویروس آنفولانزا یا ویروس سینسیتیال تنفسی
- مایکوپلاسماها (عوامل بیماری‌زا با ویژگی‌های ترکیبی از باکتری‌ها و ویروس‌ها)
برخی افراد بیش از دیگران در معرض ابتلا به عفونت دستگاه تنفسی تحتانی قرار دارند. ضعف سیستم ایمنی بدن، سن بالای ۶۵ سال یا کمتر از ۵ سال، ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا و انجام جراحی از مواردی هستند که افراد را مستعد ابتلا به این نوع عفونت می‌کنند. پزشکان معتقدند بیش از ۹۰ درصد موارد برونشیت حاد و برونشیولیت مربوط به عفونت‌هایی مثل آنفولانزا و رینوویروس است و تنها کمتر از ده درصد آن به باکتری‌ها مرتبط هستند. برونشیولیت معمولا در نوزادان و توسط ویروس سینسیتیال تنفسی روی می‌دهد.
درباره ایپراتروپیوم بروماید و درمان بیماری انسداد ریه بیشتر بدانید
ورود باکتری‌ها و ویروس‌ها به دستگاه تنفسی تحتانی از شایع‌ترین علل ابتلا به عفونت این ناحیه است.
درمان عفونت دستگاه تنفسی تحتانی
برخی از این عفونت‌ها نیاز به درمان تخصصی ندارند. افراد می‌توانند عفونت‌های ویروسی خفیف را از طریق مصرف داروهای بدون نسخه، استراحت زیاد و نوشیدن مایعات فراوان در طول روز پشت سر بگذارند. در موارد دیگر ممکن است پزشک استفاده از درمان‌های دیگری مثل مصرف آنتی بیوتیک برای درمان عفونت‌های باکتریایی و یا درمان‌های تنفسی مثل اسپری‌های استنشاقی را تجویز کند. اگر شدت عفونت در بدن زیاد باشد، پزشک تصمیم می‌گیرد که فرد در بیمارستان بستری شود و مایعات، آنتی بیوتیک‌ها و درمان‌های تخصصی تنفسی از طریق دستگاه را در بیمارستان دریافت کند.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
کودکان به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن بیش از بزرگسالان نیاز به دریافت درمان‌های تخصصی خواهند داشت. همچنین نوزادانی که به دلیل زایمان زودرس یا نقص مادرزادی قلبی در خطر عفونت بیشتری قرار دارند، باید حتما تحت نظارت پزشک باشند. بهتر است این موارد در بیمارستان بستری و وضعیت آن‌ها به صورت منظم توسط متخصصان مربوطه بررسی شود. البته این کار معمولا برای افراد بالای ۶۵ سال و کسانی که به ضعف سیستم ایمنی بدن دچار هستند هم ضروری است.
درباره تزریق سفازولین در منزل و نحوه انجام آن بیشتر بدانید
عفونت نای
نای بخش مهمی از سیستم تنفسی انسان است. زمانی که هوا از طریق بینی و دهان استنشاق می‌شود، از حنجره و نای عبور می‌کند. لوله نای به دو بخش تقسیم می‌شود که برونش نامیده شده و هوا را به ریه‌ها منتقل می‌کنند. علاوه بر این، خروج هوای غنی از دی اکسید کربن از ریه‌ها به خارج بدن هم از طریق نای امکان‌پذیر است. عفونت نای گرچه بیماری شایعی نیست، اما گاهی در برخی افراد و به ویژه کودکان خردسال روی می‌دهد و در صورت عدم درمان سریع می‌توانند عوارض جدی داشته باشد. عفونت نای اغلب یک عفونت باکتریایی است که به نام نای باکتریایی هم شناخته می‌شود.
عفونت نای معمولا توسط باکتری استافیلوکوکوس اورئوس ایجاد می‌شود؛ اما گاهی انواع دیگری از باکتری‌ها و یا ویروس آنفولانزا هم در آن نقش دارند. این عارضه در بیشتر موارد پس از یک دوره سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می‌شود. عفونت دستگاه تنفسی فوقانی باعث می‌شود که باکتری‌ها به راحتی به نای حمله کرده و التهاب، تورم و عفونت سریع را در آن ایجاد کنند. با توجه به کوچک بودن نای در کودکان، التهاب و تورم آن ممکن است به انسداد سریع مسیر تنفسی و مشکلات جدی منجر شود.
از علائم عفونت نای می‌توان به تب شدید، سرفه خیلی شدید، اختلال در تنفس و خس خس سینه اشاره کرد. آبی شدن رنگ پوست و ایجاد صدای بلند در هنگام تنفس هم معمولا نشانه عفونت جدی و انسداد نسبی راه‌های هوایی است. در چنین شرایطی لازم است از فوریت‌های پزشکی کمک بگیرید و در اولین فرصت نسبت به درمان این عارضه اقدام کنید. چنین وضعیتی به ویژه برای کودکان بسیار خطرناک است و امکان دارد زندگی آن‌ها را تهدید کند.
عفونت نای به ویژه در کودکان خطرناک بوده و گاهی منجر به انسداد مسیر تنفسی می‌شود.
عفونت شش
عفونت شش یا ریه معمولا در اثر ورود یک میکرو ارگانیسم خطرناک مثل باکتری یا ویروس به داخل ریه ایجاد شده و باعث آسیب می‌شود. این عفونت از خفیف تا خیلی شدید متغیر است و گاهی به مرگ منجر می‌شود. بیشتر انواع عفونت شش قابل درمان هستند، اما گاهی در برخی افراد به ویژه نوزادان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی یا نقص سیستم ایمنی خطرناک بوده و تهدیدکننده زندگی خواهد بود. تشخیص دقیق این عفونت بسیار مهم است و حتما باید توسط پزشک متخصص شناسایی و اقدامات درمانی مناسب برای آن آغاز شود.
پنومونی، بیماری سل، برونشیت، آنفولانزا و سیاه سرفه بیماری‌هایی مرتبط با عفونت ریه هستند. البته این عفونت در اثر سایر باکتری‌ها، ویروس‌ها و گاهی قارچ‌ها هم روی می‌دهد. علائم این بیماری‌ها در ایجاد عفونت ریه ممکن است تا حدودی با هم متفاوت باشند، اما بروز سرفه شدید همراه با خلط سینه، درد سوزاننده قفسه سینه، خستگی، تب، تنگی نفس، بدن درد و احساس خر خر در ریه‌ها همراه با کبود شدن پوست بدن و لب‌ها از رایج‌ترین نشانه‌های عفونت شدید شش است. گاهی این نشانه‌ها با علائم بیماری‌های دیگری مثل کرونا یا سرطان ریه اشتباه گرفته می‌شوند. پس لازم است که در صورت مشاهده علائم در اولین فرصت با یک پزشک متخصص داخلی مشورت کرده و آزمایش‌های لازم را برای تشخیص دقیق بیماری انجام دهید.
برای تشخیص این بیماری معمولا به انجام آزمایش و نمونه‌برداری، کشت خون، پالس اکسیمتری برای اندازه‌گیری اکسیژن خون و تصویربرداری از قفسه سینه نیاز است. درمان آن هم بسته به علت ایجاد عفونت، متفاوت خواهد بود. با مصرف آنتی بیوتیک‌ها و داروهای ضد قارچ می‌توان مواردی از این بیماری را که در اثر آلودگی باکتریایی یا قارچی روی داده کنترل کرد. اما برای عفونت‌های شدیدتر لازم است بیمار در بیمارستان بستری شود و در صورت اختلال در تنفس، علاوه بر دریافت دارو و مایعات به صورت وریدی، درمان‌های تنفسی را هم آغاز کند.
حرف آخر
دستگاه تنفسی انسان به دو بخش فوقانی و تحتانی تقسیم می‌شود. بخش فوقانی به نواحی بالای نای و حنجره و بخش تحتانی به بخش‌های زیرین آن گفته می‌شود. عفونت‌های ایجاد شده در نواحی تحتانی این سیستم عمدتا منجر به سرفه، تب و تنگی نفس می‌شوند. این عفونت‌ها به دلیل تشابه علائم آن با سایر بیماری‌ها ممکن است به سختی تشخیص داده شوند و گاهی به دلیل تشخیص دیرهنگام مشکلات جدی‌تری برای فرد ایجاد کند. توصیه می‌شود در صورت بروز هر نوع اختلال در سیستم تنفسی خود و بروز سرفه‌های غیر قابل توضیح و طولانی مدت، در اولین فرصت با یک متخصص داخلی یا فوق تخصص ریه مشورت کنید. شما میتوانید برای طرح سوالات خود درباره عفونت دستگاه تنفسی تحتانی از مشاوران حال کمک بگیرید.
سوالات متداول
دستگاه تنفسی تحتانی چیست؟
این بخش از نای، راه‌های هوایی (برونش و برونشیول‌ها)، کیسه‌های هوا (آلوئول) و ریه‌ها تشکیل شده که داخل آن‌ها با غشای مخاطی پوشیده شده است. در برخی از مناطق، این غشاها دارای پرزهایی هستند که به تصفیه هوا کمک می‌کنند.
نشانه‌های عفونت دستگاه تنفسی تحتانی چیست؟
از مهم‌ترین نشانه‌های این عارضه می‌توان به تب خفیف، سردرد، سرفه خشک و در مواردی همراه با خلط غلیظ، گرفتگی یا آبریزش بینی و گلو درد اشاره کرد. این نشانه‌ها بسته به علت ایجاد عفونت می‌توانند متفاوت باشند.
تفاوت بین عفونت دستگاه تنفسی تحتانی و فوقانی چیست؟
عفونت دستگاه تنفسی تحتانی اغلب راه‌های هوایی زیر حنجره را درگیر می‌کند و افراد مبتلا، معمولا سرفه را به عنوان اولین نشانه آن تجربه می‌کنند. اما عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در حنجره یا بالاتر روی می‌دهد.
برای درمان عفونت دستگاه تنفسی تحتانی از چه پزشکی کمک بگیریم؟
این بیماری نیاز به تشخیص دقیق و درمان تخصصی دارد. برای این منظور میتوانید از پزشکان متخصص بیماری‌های عفونی یا متخصص ریه حاضر در سامانه حال در تمام ساعات روز راهنمایی بگیرید.
منابع
