فیبروز ریه یک بیماری مزمن ریوی است که بر بافت‌های ظریف و کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها) در ریه‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. با گذشت زمان، این بافت‌ها ضخیم و زخمی شده و منجر به مشکلات تنفسی و کاهش عملکرد ریه می شود. عوامل متعددی نیز در ایجاد آن نقش دارند و در این مقاله علل اصلی، عوارض و راه های درمان آن را بررسی خواهیم کرد.
فیبروز ریه چیست؟
فیبروز ریه (Pulmonary fibrosis) همانطور که از نامش پیداست یک بیماری ریوی است و زمانی ایجاد میشود که بافت ریه زخمی و آسیب دیده شود. این زخم باعث سفت شدن بافت ریه شده و می‌تواند کار درست ریه ها را بسیار دشوار کند. همانطور که فیبروز ریوی بدتر می شود، نفس کشیدن نیز سخت‌تر میشود و ریه‌های آنها نمی‌تواند به اندازه کافی اکسیژن خون را تامین کند. ماهیت پیشرونده این بیماری به این معنی است که با گذشت زمان، توانایی تنفس آزاد کاهش می‌یابد و فعالیت های روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا حتی لباس پوشیدن را سخت می‌کند.
بیشتر بدانید: علائم عفونت ریه
علائم فیبرز ریه
یکی از اولین و قابل توجه ترین علائم فیبروز ریه سرفه خشک و مداوم است که به سرماخوردگی یا آلرژی مربوط نمی‌شود و خود به خود نیز برطرف نمی‌شود. این سرفه واکنش بدن به تحریک ناشی از جای زخم است و گاهی بسیار آزاردهنده است.
تنگی نفس، به ویژه در حین فعالیت بدنی، یکی دیگر از علائم بارز آن است. در ابتدا، ممکن است فقط در حین ورزش کمی قابل توجه باشد، اما با پیشرفت بیماری فیبروز ریه، ممکن است حتی در حالت استراحت نیز رخ دهد. زیرا بافت اسکار به راحتی منبسط و منقبض نمی‌شود و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن در خون را دشوارتر می‌کند.
بسیاری از افراد مبتلا به فیبروز ریه همیشه احساس خستگی می‌کنند که معمولا به دلیل کاهش اکسیژن رسانی در بافت‌های بدن است. علاوه بر این، کاهش وزن نیز رخ می‌دهد، زیرا مصرف انرژی در زمان تنگی نفس با پیشرفت بیماری بیشتر میشود.
یکی دیگر از علائم فیبروز ریه درد عضلات و مفاصل است. اگرچه مستقیماً توسط خود بیماری ریه ایجاد نمی شود، اما با خستگی و فشار کلی که به بدن وارد میشود به وجود می‌آید.
برخی از افراد ممکن است متوجه گرد شدن و گشاد شدن نوک انگشتان دست یا پا شوند که البته فقط مختص فیبروز ریه نیست و می تواند نشان دهنده سایر بیماری‌ها نیز باشد. البته این علائم به تدریج ایجاد می شوند و معمولا در طول زمان گسترش پیدا می‌کنند.
در صورتی که این علائم را تجربه کرده‌اید می‌توانید برای اطمینان بیشتر با متخصص داخلی آنلاین مشورت کرده و از او مشورت بگیرید.
دلایل ابتلا به فیبرز ریه
دلایل متعددی برای بروز بیماری فیبروز ریه وجود دارد که مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم.
فیبروز ریوی ایدیوپاتیک (IPF)
فیبروز ریوی ایدیوپاتیک شایع ترین شکل بیماری فیبروز ریه است که حدود 50 درصد موارد را تشکیل می دهد. “ایدیوپاتیک” به این معنی است که علت آن ناشناخته است. تحقیقات نشان داده که عوامل ژنتیکی، محرک‌های محیطی و پاسخ‌های ایمنی غیر طبیعی ممکن است در ایجاد IPF نقش دارند.
مواجهه‌های محیطی و شغلی
قرار گرفتن در معرض مواد و محیط های خاص می‌تواند به بافت ریه آسیب برساند و منجر به ایجاد فیبروز ریه شود. مواردی مانند گرد و غبار سیلیس، الیاف آزبست، گرد و غبار زغال سنگ و گرد و غبار فلزات به ایجاد این بیماری کمک می‌کنند. علاوه بر این، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلاینده ها، از جمله دود سیگار و برخی مواد شیمیایی نیز ممکن است خطر ابتلا به فیبروز ریوی را افزایش دهد.
اختلالات بافت همبند
برخی از اختلالات بافت همبند، مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و اسکلرودرمی، با افزایش خطر ابتلا به فیبروز ریوی مرتبط هستند. در این شرایط، سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های سالم از جمله ریه‌ها حمله می‌کند و به آن آسیب می‌رساند.
داروها و پرتودرمانی
برخی داروها و پرتودرمانی‌ها می‌توانند باعث آسیب ریه و شروع فیبروز ریوی شوند. داروهای شیمی درمانی مانند بلئومایسین و متوترکسات که برای درمان سرطان استفاده می شوند، با فیبروز ریوی مرتبط هستند. پرتودرمانی برای سرطان‌های قفسه سینه نیز ممکن است در برخی موارد به ایجاد اسکار ریه و فیبروز منجر شود.
عوامل ارثی
در موارد نادر، فیبروز ریه از طریق جهش‌های ژنتیکی خاص از اعضای خانواده به ارث می‌رسد. این ناهنجاری‌های ژنتیکی بر نحوه بهبود و ترمیم بافت‌های ریه تأثیر گذاشته و افراد را بیشتر در معرض اسکار ریه قرار می‌دهند.
بیشتر بدانید: علت آب آوردن ریه
چه کسانی بیشتر به فیبروز ریه مبتلا می‌شوند؟
فیبروز ریه می تواند افراد در هر سنی را گرفتار خود کند اما بیشتر در افراد مسن و معمولا بین سنین 50 تا 70 سال تشخیص داده شده است. عوامل سبک زندگی، مانند محیط های کاری و سیگار کشیدن به سن ابتلای به این بیماری مرتبط است.
همچنین یک جزء ژنتیکی در برخی از اشکال فیبروز ریوی وجود دارد، به این معنی که افراد با سابقه خانوادگی این بیماری ممکن است خطر بیشتری برای ابتلا به آن داشته باشند. البته این بدان معنا نیست که همه افراد مرتبط با فرد مبتلا به فیبروز ریوی به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما به این معنی است که ژنتیک، همراه با عوامل محیطی، می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض برخی از مواد مضر که قبلا ذکر شد، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. افراد سیگاری نیز شانس بیشتری برای ابتلا به فیبروز ریوی دارند. به طور کلی، هر فردی ممکن است به بیماری فیبروز ریه مبتلا شود اما خطر ابتلا به آن در جمعیت های خاص به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و شیوه زندگی افزایش می‌یابد.
عوارض بیماری فیبروز ریوی
یکی از عوارض اولیه فیبروز ریه کاهش تدریجی عملکرد ریه است. از آنجایی که بافت اسکار جایگزین بافت سالم ریه می شود، کار اصلی آن برای تامین اکسیژن به طور فزاینده ای دشوار میشود و در نتیجه منجر به تنگی نفس، به ویژه در هنگام فعالیت بدنی میشود. با گذشت زمان، این عملکرد محدود ریه منجر به خستگی، ضعف و کاهش توانایی بدن خواهد شد.
یکی دیگر از عوارض فیبروز ریه، ایجاد عفونت های تنفسی است. بافت اسکار ریه بیشتر مستعد عفونت است زیرا کمتر قادر به پاکسازی از طریق مجاری هوایی است. این عفونت‌ها می‌توانند از سرماخوردگی ساده تا ذات‌الریه متغیر باشند.
در برخی موارد، فیبروز ریوی باعث فشار خون ریه و افزایش فشار خون در شریان‌های ریه میشود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بافت اسکار جریان خون را از طریق ریه‌ها محدود می‌کند و باعث میشود که قلب سخت‌تر پمپاژ کند. با گذشت زمان، این فشار روی قلب، آن را ضعیف کرده و منجر به نارسایی قلبی نیز میشود.
نحوه تشخیص فیبروز ریه
تشخیص فیبروز ریوی شامل ترکیبی از ارزیابی بالینی، آزمایش های تصویربرداری و گاهی اوقات تست های عملکرد ریه و بیوپسی است. به طور معمول، این فرآیند با انجام معاینه فیزیکی توسط پزشک آغاز می شود.
تست های تصویربرداری نقش مهمی در تشخیص دارند. سی تی اسکن با وضوح بالا یک راه دقیق برای تشخیص فیبروز ریه است
تست‌هایی نیز برای ارزیابی عملکرد ریه‌ها انجام میشود که حجم ریه، ظرفیت و جریان هوا را اندازه‌گیری می‌کنند. یک آزمایش رایج اسپیرومتری است که شامل دمیدن بیمار به وسیله‌ای است که سرعت و مقدار هوایی که می‌تواند بازدم کند را اندازه‌گیری می‌کند.
در برخی موارد، پزشک اکوکاردیوگرام را برای بررسی فشار در شریان‌های ریه و وضعیت قلب توصیه می‌کند تا ببینند آیا قلب تحت تأثیر تغییرات ریه قرار گرفته است یا خیر.
گاهی اوقات، بیوپسی ریه که شامل گرفتن نمونه کوچکی از بافت ریه است برای تشخیص استفاده میشود.
آزمایش خون همچنین ممکن است برای رد سایر بیماری‌ها یا پیدا کردن نشانه های این بیماری مورد استفاده قرار گیرد که شما می‌توانید از بخش آزمایش در منزل هرگونه تستی را در خانه خودمان و با کمک متخصصین انجام دهید.
با ترکیب همه این اطلاعات، پزشک آنلاین می‌تواند فیبروز ریه را تشخیص دهد و درمان را شروع کند.
تفاوت فیبروز ریه با سرطان ریه
فیبروز ریه و سرطان ریه دو بیماری متمایز هستند که به طرق مختلف بر ریه ها تأثیر می گذارند. فیبروز ریه شامل تشکیل بافت اسکار در ریه ها می‌باشد که منجر به سفت شدن ریه‌ها و انبساط و انقباض شوار آنها میشود. اما سرطان ریه در نتیجه رشد کنترل نشده سلول های غیر طبیعی در ریه ها ایجاد می شود. این سلول‌ها تومور ایجاد می‌کنند و به سایر قسمت های بدن گسترش می‌یابند.
البته هر دو بیماری جدی هستند و در حالی که ممکن است علائم مشترکی مانند تنگی نفس و سرفه داشته باشند، علل و درمان آنها متفاوت است. فیبروز ریوی معمولاً به تدریج پیشرفت می‌کند و با داروها و درمان‌ها برای تسکین علائم کنترل میشود، در حالی که سرطان ریه به اشکال مختلف درمان مانند جراحی، شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی متناسب نیاز دارد.
واکسن آنفولانزا و تأثیر آن در جلوگیری از فیبروز ریوی
واکسن آنفولانزا برای محافظت در برابر ویروس آنفولانزا طراحی شده است و با تحریک سیستم ایمنی بدن برای تولید آنتی‌بادی‌هایی عمل می‌کند که می‌توانند با ویروس آنفولانزا مبارزه کنند، بنابراین از عفونت جلوگیری می‌کند یا در صورت آلوده شدن، شدت آنفولانزا را کاهش می‌دهد.
واکسن آنفولانزا به طور مستقیم از فیبروز ریوی پیشگیری نمی کند، اما با محافظت از افراد در برابر بیماری آنفولانزا، می تواند به جلوگیری از عوارض احتمالی که منجر به بدتر شدن سلامت ریه در فرد مبتلا به فیبروز ریه میشود، کمک کند.
درواقع دریافت واکسن آنفولانزا به ویژه برای افراد مبتلا به بیماری های مزمن تنفسی، از جمله کسانی که مبتلا به فیبروز ریه یا در معرض خطر ابتلا به آن هستند، مهم است. این افراد در برابر عوارض ناشی از آنفولانزا آسیب پذیرتر هستند و پیشگیری از آنفولانزا باعث جلوگیری از فشار اضافی یا آسیب به ریه‌های آنها میشود.
روش‌های درمان بیماری فیبروز ریه
درمان و کنترل فیبروز ریوی بر کاهش پیشرفت بیماری، کاهش علائم و حفظ کیفیت زندگی بسیار موثر است. درمان فیبروز ریه براساس وضعیت بدنی هر فردی تجویز میشود که در ادامه این روش‌ها ذکر شده‌اند.
داروهای درمان فیبروز ریه
دو داروی، پیرفنیدون و نینتدانیب، مورد تایید FDA برای درمان فیبروز ریه مناسب هستند و می‌توانند با ممانعت از روند فیبروتیک، پیشرفت بیماری را کاهش دهند. آنها آسیب هایی را که قبلاً ایجاد شده است را درمان نمی‌کنند، اما سرعت از دست دادن عملکرد ریه را بسیار کاهش می‌دهند.
اکسیژن درمانی
برخی از افراد مبتلا به فیبروز ریه ممکن است به اکسیژن مکمل نیاز داشته باشند. با این کار اندام ها اکسیژن کافی برای عملکرد صحیح را دریافت می‌کنند و مشکلات تنفسی را کاهش می‌دهد.
توانبخشی ریوی
این برنامه آموزشی، تمرینی و ورزشی به بیماران کمک می‌کند شرایط خود را بهتر درک کنند و آمادگی جسمانی خود را بهبود بخشند.
پیوند ریه
در موارد شدید، یا زمانی که درمان های دیگر نتوانسته اند پیشرفت بیماری را کند کنند، پیوند ریه یک گزینه مناسب است و شامل جایگزینی ریه های آسیب دیده با ریه های سالم توسط فرد اهداکننده است.
تنظیم سبک زندگی
ایجاد تغییرات خاص در سبک زندگی نیز تاثیر زیادی در عدم پیشروی بیماری دارد و شامل ترک سیگار، پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش تا حد امکان باشد. واکسیناسیون هایی مانند واکسن آنفولانزا و پنوموکوک نیز برای کاهش خطر عفونت هایی که می توانند فیبروز ریوی را تشدید کنند توصیه می شود.
درمان فیبروز ریه در طب سنتی
اگرچه روش‌های سنتی نمی‌توانند جایگزین درمان‌های پزشکی فیبروز ریه شوند، اما اصلاح سبک زندگی و گزینه‌های درمانی طب سنتی، کیفیت کلی زندگی را برای افراد مبتلا به این بیماری بهبود می‌بخشد.
داروهای گیاهی
طب سنتی اغلب از گیاهان خاص و عصاره‌های گیاهی برای این بیماری استفاده می‌کند. برخی از گیاهان رایج مورد استفاده عبارتند از: ریشه شیرین بیان، گون، جینسینگ و زالزالک. این گیاهان دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی هستند که به کاهش التهاب ریه و ارتقای سلامت تنفسی کمک می‌کنند. قبل از گنجاندن هر گونه داروهای گیاهی در برنامه درمانی خود، حتما با یک دکتر سنتی مشورت کنید.
تکنیک های تنفس
طب سنتی تمریناتی مانند تای چی، چیگونگ و پرانایاما که بر تنفس آهسته و عمیق دیافراگمی تمرکز دارند، به بهبود عملکرد ریه، افزایش جذب اکسیژن و کاهش تنگی نفس در افراد مبتلا به فیبروز ریه کمک می‌کند.
برای درمان فیبروز ریه چی بخوریم؟
بیمارانی که به فیبروز ریه مبتلا می‌شوند معمولا کمتر اشتها دارند و به همین دلیل کاهش وزن خواهند داشت. بنابراین بهتر است برای حفظ انرژی از دست رفته از مولتی ویتامین و یا خوراکی های مفید مانند غلات، سبزیجات، گوشت و لبنیات کم چرب استفاده کنند.
جدیدترین درمان فیبرروز ریه
استفاده از قدرت سلول های بنیادی؛ انقلابی در درمان فیبروز ریه.
مطالعات علمی که اثربخشی درمان با سلول های بنیادی برای فیبروز ریوی را ارزیابی می کند، نتایج امیدوارکننده ای را نشان داده است. بیمارانی که درمان با سلول های بنیادی دریافت می کنند، بهبود عملکرد ریه، تحمل ورزش و کیفیت کلی زندگی را گزارش کرده اند.
سلول های بنیادی سلول های منحصر به فردی هستند که توانایی قابل توجهی برای تبدیل شدن به انواع مختلف سلول ها در بدن را دارند. هنگامی که در درمان فیبروز ریه استفاده شوند، پتانسیل بازسازی بافت آسیب دیده ریه، کاهش التهاب و جلوگیری از پیشرفت فیبروز را دارند.
سلول های بنیادی را می توان از منابع مختلفی از جمله مغز استخوان، بافت چربی یا خون بند ناف به دست آورد. منبع انتخاب شده به طور معمول با توجه به شرایط خاص بیمار و توصیه پزشک تعیین می شود. پس از برداشت، سلول های بنیادی برای جداسازی و تغلیظ تحت پردازش آزمایشگاهی قرار می گیرند.
سپس سلول‌های بنیادی غلیظ شده به بدن بیمار وارد می‌شوند. این سلول های بنیادی مولکول های ضد التهابی را آزاد می‌کنند که به کاهش التهاب در ریه ها کمک می‌کند. سلول های بنیادی توانایی بازسازی بافت آسیب دیده ریه را نیز دارند.
این سلول‌ها به تنظیم پاسخ ایمنی در بدن نیز کمک می کنند و از آسیب بیشتر به بافت ریه جلوگیری می کنند.
ورزش برای افراد مبتلا به فیبروز ریه
برای کسانی که فیبروز ریه دارند، ورزش بخش مهمی از حفظ عملکرد ریه و سلامت کلی بدن است. اما با توجه به وضعیت بدن این افراد، برخی ورزش‌ها برای آنها مناسب‌تر است:
- فعالیت‌های هوازی با شدت کم: فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری ثابت یا ورزش‌های آبی ضربان قلب را بدون اعمال فشار بیش از حد به ریه‌ها افزایش می‌دهند.
- تمرینات تنفسی: تنفس دیافراگمی و تنفس با بینی به تقویت ماهیچه های تنفسی و بهبود ظرفیت ریه کمک می‌کند.
- تمرینات قدرتی: استفاده از وزنه‌های سبک باعث تقویت عضلات و بهبود فعالیت های روزمره میشود.
- تمرینات کششی و انعطاف پذیری: کشش ملایم، سفتی عضلات را کاهش داده و دامنه حرکتی را افزایش می‌دهد
نکات مهم برای ورزش کردن
- همیشه با گرم کردن مناسب شروع کنید.
- در صورت تجویز پزشک در حین ورزش از اکسیژن استفاده کنید.
- اگر دچار تنگی نفس، سبکی سر یا درد قفسه سینه شدید، بلافاصله ورزش را متوقف کنید.
- هیدراته بمانید.
عمر بیماران فیبروز ریه
فیبروز ریوی یک بیماری مزمن و پیشرونده ریه است اما عواملی مانند علت زمینه ای خاص، مرحله ای که بیماری در آن تشخیص داده می شود و اثربخشی درمان‌های موجود، نقش مهمی در تعیین طول عمر بیماران دارند.
برخی از افراد کاهش آهسته تر و تدریجی در عملکرد ریه را تجربه می کنند که به آنها اجازه می دهد تا چندین سال یا حتی یک دهه با مدیریت پزشکی مناسب زندگی کنند. با این حال، برای دیگران، این بیماری ممکن است با سرعت بیشتری پیشرفت کند و منجر به طول عمر کوتاه‌تر شود.
تشخیص به موقع و مدیریت فیبروز ریه نیز تأثیر مثبتی بر طول عمر بیماران دارد. اما علت اصلی فیبروز ریه نیز نقش مهمی در تعیین طول عمر دارد. فیبروز ریوی ایدیوپاتیک (IPF)، شایع ترین شکل آن، میانگین بقای حدود 3 تا 5 سال از زمان تشخیص را دارد.
آیا رفلاکس معده با فیبروز ریه در ارتباط است؟
تحقیقات نشان داده است که بسیاری از بیماران مبتلا به IPF به رفلاکس معده نیز مبتلا هستند و مدیریت رفلاکس معده بخش مهمی از مراقبت بیماران مبتلا به فیبروز ریه است. درمان رفلاکس معده، خطر آسیب به ریه را به حداقل رسانده و ممکن است پیشرفت آسیب ریه را کند‌تر کند.
در حالی که ریفلاکس اسید مستقیماً باعث فیبروز ریوی نمی شود، اما ارتباط بین این دو وضعیت قابل توجه بوده و نیاز به درمان دارد.
منابع:
