سندروم پیش از قاعدگی (Premenstrual syndrome) که اصطلاحا PMS نامیده میشود، ترکیبی از علائم و نشانههاست که بسیاری از خانمها حدود یک تا دو هفته پیش از آغاز عادت ماهانه خود، آن را تجربه میکنند. بیش از ۹۰ درصد زنان در این ایام، به مشکلاتی مثل نفخ، سر درد و بدخلقی دچار میشوند. برای برخی از زنان، این وضعیت به قدری شدید است که ممکن است آنها را از حضور در محل کار یا تحصیل بازدارد. اما در بیشتر موارد این علائم خفیف بوده و قابل کنترل است. اگر دچار سندروم پیش از قاعدگی شدید هستید، مشاوره با یک پزشک متخصص میتواند تا حد زیادی به شما در کنترل و مدیریت نشانهها کمک کند. اما نوع خفیف این عارضه را میتوان به کمک راهکارهای گفته شده در ادامه این مقاله تسکین داد.
چه شرایطی را سندروم پیش از قاعدگی مینامند؟
سندروم پیش از قاعدگی، ترکیبی از علائم جسمی و عاطفی است که بسیاری از زنان، پس از تخمک گذاری تا پیش از آغاز قاعدگی به آن مبتلا میشوند. محققان معتقدند که این مسئله به کاهش سطح هورمون های جنسی مانند استروژن و پروژسترون در روزهای پس از تخمک گذاری مرتبط است. علائم سندروم پیش از قاعدگی، چند روز پس از شروع قاعدگی، با افزایش مجدد سطح هورمونها برطرف میشود.
برای داشتن مشاوره پزشکی در حوزه زنان و زایمان میتوانید از خدمت پزشک زنان آنلاین سامانه حال استفاده کنید.
برخی از خانمها هیچ نشانهای بروز نمیدهند یا این نشانهها در آنها بسیار خفیف است. اما در برخی دیگر از زنان، علائم به قدری شدید است که زندگی عادی و روزمره آنها را دچار اختلال خواهد کرد. علائم شدید سندروم پیش از قاعدگی ممکن است نشانهای از اختلال دیسفریک پیش از قاعدگی (PMDD) باشد. این عارضه، با قطع قاعدگی به دلیل بارداری یا عوارض یائسگی برطرف میشود. البته بعد از پایان بارداری احتمالا علائم آن برمیگردند.
چه کسانی به سندروم پیش از قاعدگی دچار میشوند؟
سه نفر از هر چهار زن معتقدند که در دورهای از زندگی خود، علائم سندروم پیش از قاعدگی را تجربه کردهاند. کمتر از ۵ درصد زنان هم در سنین باروری به فرم شدیدتر سندروم پیش از قاعدگی که به اختلال دیسفریک پیش از قاعدگی معروف است، دچار میشوند. سندروم پیش از قاعدگی، بیشتر در زنانی روی میدهد که:
- استرس شدیدی در زندگی دارند.
- سابقه خانوادگی افسردگی دارند.
- سابقه شخصی افسردگی یا افسردگی پس از زایمان داشتهاند.
بیشتر بخوانید: تاثیر استرس بر پریود
آیا سندروم پیش از قاعدگی با افزایش سن تغییر میکند؟
پاسخ این سوال مثبت است. علائم سندروم پیش از قاعدگی ممکن است با رسیدن به اواخر دهه ۳۰ و ۴۰ یا نزدیک شدن به دوره یائسگی بهتر یا بدتر شود. این امر به ویژه در زنانی که خلق و خوی آنها نسبت به تغییرات سطح هورمونها در طول چرخه قاعدگی، آسیب پذیر است، بیشتر دیده میشود. در طی سالهای منتهی به یائسگی، سطح هورمونهای استروژن و پروژسترون به شکلی غیر قابل پیش بینی، افزایش یا کاهش مییابد. در این زمان، ممکن است تغییرات خلقی در فرد، بهتر یا بدتر شود. بعد از یائسگی و زمانی که دیگر عادت ماهانه روی نمیدهد، این عارضه هم متوقف خواهد شد.
درباره خونریزی شدید قاعدگی بیشتر بدانید
سندروم پیش از قاعدگی چه علائمی دارد؟
علائم این سندروم در زنان بسیار متفاوت است. ممکن است فرد علائم جسمی مثل نفخ یا علائم عاطفی مانند غم یا هر دو را تجربه کند. همچنین این علائم ممکن است در طول زندگی فرد هم دچار تغییرات زیادی شوند. علائم جسمی سندروم پیش از قاعدگی عبارتند از:
- پستانهای متورم و حساس
- یبوست یا اسهال و یا اسهال در پریودی
- احساس نفخ و تجمع گاز در شکم
- سر درد
- کمر درد
- احساس کلافه بودن
- حساسیت به نور و سر ور صدا
بیشتر بخوانید: علت دردهای مزمن چیست؟
علائم عاطفی هم عبارتند از:
- تحریک پذیری یا پرخاشگری
- مشکل در تمرکز و حافظه
- تنش یا اضطراب
- افسردگی، غم و گریه
- نوسانات خلقی
- عدم تمایل به رابطه جنسی
چه طور میتوان سندروم پیش از قاعدگی را کنترل کرد؟
بیشتر علائم سندروم پیش از قاعدگی را میتوان با داروهای بدون نسخه مثل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، تغییرات رژیم غذایی و ورزش کنترل کرد. برای بسیاری از زنان، تغییر سبک زندگی میتواند اثرات شگرفی در درمان این عارضه داشته باشد. افرادی که به انواع شدید سندروم پیش از قاعدگی دچار هستند، ممکن است نیاز به مصرف دارو پیدا کنند. گزینههای درمانی و کنترلی که در ادامه به آنها اشاره میکنیم، میتواند به بهبود نوسانات خلقی و سلامت جسمی و روحی زنان کمک کند. این موارد عبارتند از:
ورزش
فعالیت بدنی میتواند باعث بالا رفتن خلق و خو و بهبود افسردگی شود و در یک کلام، ورزش برای سلامتی روان مفید است. برخی از پزشکان معتقدند که اندورفین -ماده شیمیایی که در حین ورزش از مغز ترشح میشود- میتواند به خنثی کردن برخی از تغییرات هورمونی منجر به سندروم پیش از قاعدگی کمک کند. از سوی دیگر، ورزش میتواند انرژی را افزایش داده و باعث بهبود گرفتگی عضلات بدن، گوارش و کاهش نفخ شود. ورزش کردن باعث میشود که فرد احساس بهتری نسبت به خود، جسم و روح خود داشته باشد. ورزشهای هوازی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری، دویدن و شنا در کاهش علائم بسیار موثر هستند.
وعدههای غذایی کوچک
خوردن چند وعده غذایی کوچک و سبک به جای دو یا سه وعده غذایی پر حجم، میتواند به کاهش عوارض جسمی سندروم پیش از قاعدگی کمک کند. یک وعده غذایی سنگین، به ویژه غذاهایی که حاوی کربوهیدرات زیادی هستند، میتواند باعث تغییر در سطح قند خون شده و علائم را تشدید کند. پزشکان معتقدند که پایین بودن قند خون میتواند باعث ایجاد احساس ناراحتی، گریه و تحریک پذیری شدید در زنان شود و نشانههای سندروم پیش از قاعدگی را تشدید کند. توصیه میشود که حداقل شش وعده غذایی کوچک در طول روز مصرف شود تا سطح قند خون بدن ثابت باقی بماند.
بیشتر بدانید: علت دوبار پریود شدن در ماه
مصرف مکملهای کلسیم
تحقیقی که در سال۲۰۰۹ بر روی زنان دانشجوی مبتلا به سندروم پیش از قاعدگی انجام شد، نقش مصرف مکمل کلسیم را در کاهش علائم این عارضه تایید کرد. در این آزمایش، زنانی که رژیم غذایی خود را با مصرف ۵۰۰ میلیگرم کلسیم بیشتر در روز تکمیل کردند، به طور قابل توجهی افسردگی و خستگی کمتری نسبت به کسانی که از مکمل کلسیم استفاده نکرده بودند، داشتند. گرچه هنوز علت این مسئله کاملا روشن نیست، اما محققان معتقدند که دریافت مکمل کلسیم میتواند به کاهش تغییرات خلقی شدید مربوط به سندروم پیش از قاعدگی کمک کند.
بیشتر بخوانید: عوارض کمبود ویتامین d3 در زنان
خودداری از مصرف کافئین، الکل و خوراکیهای شیرین
کاهش مصرف قهوه، چای و سایر نوشیدنیهای کافئین دار به مدت دو هفته قبل از آغاز قاعدگی، ممکن است تغییرات بزرگی در نوسانات خلق و خو ایجاد کند. زیرا کافئین میتواند اضطراب، عصبی شدن و بیخوابی را تشدید کند. کاهش مصرف الکل هم جزو مواردی است که میتواند باعث کاهش احساس افسردگی در فرد شود. کاهش مصرف غذاها و نوشیدنیهای شیرین مانند شکلات، نوشابه و… به ویژه در هفته پیش از پریود، میتواند با جلوگیری از تغییرات خلقی ناشی از نوسان قند خون، به کاهش علائم شدید سندروم پیش از قاعدگی کمک کند.
کنترل استرس
استرس میتواند به تشدید علائم سندروم پیش از قاعدگی منجر شود. بنابراین یافتن راههایی که بتواند به کاهش استرس کمک کند، ممکن است در کاهش عوارض ناشی از سندروم پیش از قاعدگی اثرگذار باشد. تکنیکهایی مانند مراقبه، تنفس عمیق و انجام تمرینات یوگا، از مواردی هستند که میتوانند با القای آرامش و رهایی ذهن، فرد را از شر استرس خلاص کنند. درمانهای فردی و گروهی کاهش استرس، به عنوان یک روش درمانی موثر برای درمان تغییرات خلقی شدید و ناتوان کننده شناخته شدهاند.
بیشتر بخوانید: راهکارهایی موثر برای کاهش استرس
مصرف دارو برای درمان افسردگی
ثابت شده است که داروهای ضد افسردگی که به نام مهار کنندههای انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI) شناخته میشوند، میتوانند با تغییر سطح سروتونین مغز، برای درمان زنان مبتلا به PMS و PMDD به کار گرفته شوند. البته مصرف هر دارویی همیشه به تجویز پزشک نیاز دارد. سعی کنید که از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید و تصمیم گیری در مورد نیاز بدن به مصرف دارو را به پزشک واگذار کنید.
روان درمانی
شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهد روان درمانی، یک روش موثر برای تسکین است. روان درمانی به افراد مبتلا به اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روحی و روانی کمک میکند تا بدانند که چگونه تغییرات هورمونی بر تفکر و خلق و خوی آنها اثر میگذارد. این روش درمانی میتواند به اندازه داروهای ضد افسردگی در کمک به مدیریت PMS و PMDD موثر باشد.
قرص سندرم پیش از قاعدگی
داروی آگنوکاستون
داروی اگنوکاستون دارویی است که برای درمان مشکلات دوران قاعدگی استفاده می شود و در موارد اختلال سیکل قاعدگی و مشکلات ماهانه تکرار شونده در پیش از شروع قاعدگی میتواند استفاده شود. نحوه مصرف آن در بزرگسالان روزانه ۲ بار، هر بار ۱ قرص و در بانوان ۱۸ سال به بالا ۱ قرص صبح و ۱ قرص عصر همراه با مقدار کافی آب است. در صورت ابتلا به تومورهای بدخیم حساس به استروژن و یا وجود چنین سابقه ای در گذشته، حتما قبل از مصرف اگنوکاستون از پزشک زنان و زایمان مشاوره بگیرید.ضمن اینکه چنانچه مصرف یک دوز زا فراموش کردید، به منظور جبران دوز فراموش شده در نوبت بعدی مصرف دارو دو دوز دریافت نکنید.
آیا میتوان با مصرف مواد غذایی به مقابله با سندروم پیش از قاعدگی پرداخت؟
میتوان به کمک عادات غذایی، به راحتی میزان نفخ و گرفتگی عضلات را کاهش داد. برای این کار کافی است از خوراکیهایی مانند چیپس و شکلات صرف نظر کرده و به دنبال مصرف غذاهای سرشار از ویتامینها، مواد معدنی و فیبر باشید. بهتر است مصرف نمک را هم کاهش دهید؛ چون نمک با احتباس آب در بدن، باعث تشدید نفخ، افزایش حساسیت و تحریک پذیری پستانها خواهد شد. مواد غذایی زیر توصیه میشود:
ماست کم چرب
اگر به دنبال یک میان وعده سیر کننده و مفید هستید، ماست بخورید. یک فنجان ماست کم چرب یا فاقد چربی، بهترین منبع کلسیم است که حدود ۲۵ درصد نیاز روزانه بدن به کلسیم را تامین میکند. محققان دریافتند که مصرف لبنیات به ویژه اگر با ویتامین D غنی شده باشند، میتواند عوارض ناشی از سندروم پیش از قاعدگی را تا ۴۰ درصد کاهش دهد.
ماهی
محققان دانشگاه ماساچوست دریافتند که وجود منابع ویتامین D در تغذیه زنان، میتواند باعث کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی در آنان شود. یکی از بهترین منابع غذایی ویتامین D، ماهی سالمون است. همچنین این ماده غذایی از بهترین منابع تامین ویتامین B6 است که میتواند به کاهش تحریک پذیری و حساسیت پستانها کمک کند. اگر به ماهی سالمون دسترسی ندارید، ماهی قزل آلا، خال مخالی، ساردین یا شاه ماهی را امتحان کنید. توجه کنید که بدن انسان قادر به جذب یا استفاده از کلسیم بدون ویتامین D نیست، بنابراین حتما از منابع حاوی ویتامین D در کنار لبنیات استفاده کنید.
کلم بروکلی
استفاده از سبزیجات تازه میتواند نقش موثری داشته باشد. کلم بروکلی یک ماده غذایی اصلی و مهم در هر رژیم غذایی است که فوائد زیادی برای سلامتی عمومی بدن دارد. ویتامین A، E، C، B6 و مواد معدنی مثل کلسیم، منیزیم و پتاسیم از جمله موادی هستند که با خوردن کلم بروکلی به بدن میرسند. محققان دانشگاه ماساچوست دریافتند که ویتامین A از جمله موادی است که میتواند به تنظیم اثرات هورمونی در زنان کمک کند. کلم بروکلی منبع خوبی از فیبر هم هست که به تنظیم سطح استروژن و بهبود عملکرد گوارشی بدن کمک میکند. مصرف این ماده غذایی، به ویژه برای زنانی که از یبوست رنج میبرند، بسیار مفید است.
بیشتر بخوانید: علائم یبوست چیست؟
تخمه کدو
دانه کدو تنبل، سرشار از مواد مغذی مثل منیزیم و منگنز است که تا حد زیادی میتواند علائم را کاهش دهد. منیزیم میتواند به بهبود روحیه، خلق و خو و مبارزه با احتباس آب در بدن کمک کند. از سوی دیگر، منگنز هم تحریک پذیری و تنش را کاهش میدهد. با مصرف تخمه کدوی غنی از مواد مغذی، آهن، فیبر، روی و اسیدهای چرب امگا3 مورد نیاز بدن خود را دریافت میکنید.
تخم مرغ
تخم مرغ یک نیروگاه تغذیهای است. تحقیقات جدید نشان دادهاند که افراد سالم میتوانند روزانه یک تخم مرغ مصرف کنند، بدون این که سطح کلسترول خون آنها افزایش یابد. البته این امر منوط به کاهش چربیهای ناسالم در رژیم غذایی است. تخم مرغ قادر است حل این مشکل کمک کند؛ زیرا منبع خوبی از ویتامین B6، D و E است. مطالعهای که بر روی 116 هزار نفر انجام گرفته، نشان داده است که یک رژیم غذایی غنی از ویتامین B هم میتواند مانند ویتامین D کمک کند. همچنین ویتامین E یکی دیگر از مواد مغذیای است که میتواند در درمان نقش داشته باشد. این ویتامین نقش موثری در کنترل مواد شیمیایی مغز دارد که باعث کاهش عوارض ناشی از این سندروم خواهد شد.
کره بادام زمینی
بادام زمینی و کره تولید شده از آن، از بهترین مواد غذایی برای تامین ویتامین B6 و منیزیم هستند. غذاهای حاوی منیزیم بعد از غذاهای غنی از کلسیم، دومین منبعی هستند که باعث کاهش علائم میشوند. منیزیم باعث تنظیم سروتونین میشود. سروتونین یکی از مواد شیمیایی است که از مغز ترشح میشود و در کاهش علائم افسردگی نقش دارد. دریافت منیزیم به بهبود روحیه افراد کمک کرده و همچنین از نفخ شکم جلوگیری میکند. بادام زمینی شور را با انواع بی نمک و کم نمک آن جایگزین کنید، چون نمک زیاد منجر به تجمع آب اضافی در بدن و نفخ میشود. همچنین لازم است که از مصرف بیش از حد بادام زمینی خودداری کنید، چون این دانه مغذی کالری زیادی دارد و میتواند باعث اضافه وزن شود.
موز
موز را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. موز سرشار از منیزیم، پتاسیم و ویتامین B6 است که میتواند احساس نفخ و حبس آب در بدن را متوقف کند. کمبود پتاسیم باعث گرفتگی عضلات خواهد شد. این مسئله میتواند در روزهای پیش از قاعدگی باعث ایجاد احساس ناخوشایندی در زنان شود. پتاسیم موجود در یک موز به خوبی جایگزین پتاسیمی میشود که در طی یک یا دو ساعت ورزش از دست میرود. اما اگر تمایلی به مصرف موز ندارید، میتوانید به جای آن یک پرتقال مصرف کنید.
چای بابونه
چای بابونه یکی از مواردی است که متخصصان برای کمک توصیه میکنند. زیرا این چای دارای خواصی است که میتواند به رفع اسپاسم عضلات کمک کرده و از شدت گرفتگیها بکاهد. یک فنچان چای بابونه طبیعی گرم و بدون کافئین، میتواند در هنگام حملات سندروم پیش از قاعدگی تسکین دهنده بوده و اضطراب و تحریک پذیری ناشی از تغییرات هورمونی در این روزها را کاهش دهد. جایگزین کردن دمنوشهای طبیعی به جای نوشیدنیهای حاوی کافئین، به کاهش حساسیت پستانها و کاهش تحریک پذیری فرد کمک میکند، البته در صورتی که بدون افزودنیهای شیرین مصرف شود.
کلام آخر
مشاوره با یک پزشک متخصص و آگاه همواره میتواند در بهبود وضعیت سلامتی افراد اثرگذار باشد. لازم است که افراد بتوانند به خوبی علائم و نشانههای این عارضه را شناسایی کرده و نسبت به درمان متناسب با وضعیت بدنی خود اقدام کنند. البته ارتباط با پزشک متخصص از طریق مراجعه حضوری به پزشک ممکن است همیشه آسان و در دسترس نباشد. به همین دلیل روشهای دیگری برای تماس با پزشکان در سالهای اخیر جایگزین شدهاند که سادهتر، ارزانتر و در دسترستر هستند. سامانه خدمات آنلاین پزشکی و سلامت حال یکی از سامانههایی است که امکان دسترسی آسان کاربران خود را به صدها پزشک متخصص در تمام ساعات شبانه روز و تمام روزهای هفته فراهم کرده است. برای برقراری ارتباط با پزشکان این سامانه، میتوانید به وبسایت یا اپلیکیشن حال مراجعه کرده کرده و از طریق تماس تلفنی، متنی یا تصویری با پزشک مورد نظر خود گفتوگو و پاسخ سوالات خود را دریافت کنید. برای دریافت اپلیکیشن میتوانید به بخش دانلود اپلیکیشن در وبسایت حال مراجعه کنید.
سوالات متداول:
سندروم پیش از قاعدگی یا PMS چیست؟
سندروم پیش از قاعدگی یا PMS مجموعه از علامتها و نشانههاست که شامل تغییرات خلق و خو، نفخ،درد در ناحیه شکمی است و ممکن است گاهی به طور ناتوان کنندهای شدید باشد
نشانههای سندروم پیش از قاعدگی چیست؟
حالت افسردگی، نوسانات خلقی و تحریک پذیری یا خشم، تغییرات اشتها و هوسهای غذایی، مشکل در به خواب رفتن، دوری از اجتماع و گوشه گیری، درد در ناحیه شکمی از نشانههای سندروم پیش از قاعدگی هستند.
چه طور میتوان سندروم پیش از قاعدگی را کنترل کرد؟
ورزش و تغییر در سبک زندگی، تغذیه مناسب و دوری از مصرف کافئین، الکل و خوراکیهای شیرین و مصرف مکمل های کلسیم، مدیتیشن، مصرف دارو برای درمان افسردگی از راه های کنترل سندروم پیش از قاعدگی هستند.
منابع
علی زویداوی
4 سال پیش