عصب سیاتیک در اصل به طولانی‌ترین عصب بدن انسان گفته میشود که از به هم پیوستن ۵ ریشه عصبی در ناحیه پایینی نخاع به وجود می‌آید. این عصب از عمق ناحیه سرینی عبور میکند و در پشت ران‌ها امتداد می‌یابد. مقصد نهایی عصب سیاتیک پاشنه و کف پاست. وظیفه عصب سیاتیک متصل کردن نخاع به پوست و عضلات ران، ساق و پاست. التهاب این عصب باعث بیماری به نام سیاتیکا میشود که در عرف به اسم همان عصبی که درگیر شده می‌شناسیمش و به آن سیاتیک می‌گوییم. این التهاب باعث احساس درد و ناراحتی در سراسر مسیر طولانی این عصب میشود. با این حـال از آنجا که نقطه شروع این عصب در ناحیه پایین کمر است بسیاری افراد قبل از هر چیزی این بیماری را در ناحیه کمر احساس می‌کنند. به همین دلیل این مشکل به سیاتیک کمر هم معروف است.
رگ سیاتیک
در دوران رشد جنینی یک شریان عمودی در ناحیه ران و ساق خونرسانی به این ناحیه را به عهده دارد و به طور طبیعی در ماه سوم تکامل نوزاد از بین می‌رود. در عده کمی از افراد، یعنی ۱ نفر از ۵۰۰۰۰ نفر، این شریان از بین نمی‌رود و در فرد بزرگسال باقی می‌ماند. این مشکل از بیماری سیاتیک که عصب را درگیر میکند متفاوت است ولی می‌تواند به همان اندازه ناراحت کننده باشد و برای رهایی از علایم آن گاهی به مداخله پزشکی نیاز پیدا میشود. دو علامت مهم شریان باقی‌مانده سیاتیک ایسکمی حاد پا و افزایش فشار عضلانی هستند.
ایسکمی حاد پا
این وضعیت به دلیل کاهش جریان خون در پا اتفاق می‌افتد و با کمبود و پایین آمدن سطح اکسیژن در ناحیه دردهایی شبیه به درد سیاتیک در پا احساس میشود. عوارض این افت جریان خون ممکن است به سرعت تشدید شوند و فرد را نیازمند درمان کنند. درد و بی‌حسی در ساق پا هنگام استراحت و راه رفتن، درد شدید شبانه‌ای که خواب فرد را مختل میکند و تورم در زانو و پا از نشانه‌های این اختلال هستند. بیشتر افراد مبتلا به این ایسکمی وقتی روی صندلی می‌نشینند و پایشان را آویزان می‌کنند احساس بهبودی نسبی می‌کنند.
بیشتر بخوانید: علائم دفع پروتئین
فشردگی عضلات
در این حالت فشاری که در حالت عادی بر عضلات پا وارد میشود افزایش می‌یابد و خونرسانی به بافت‌ها در یک سیکل معیوب قطع میشود. این اتفاق منجر به تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک میشود و علایمی مانند بی‌حس شدن و ضعف عضلانی و اختلال حسی در ناحیه انگشت شست پا ممکن است دیده شوند. از دیگر علایم فشردگی عضلات بر اثر رگ سیاتیک باقی‌مانده تورم ساق پا، درد و حساسیت این ناحیه و سردی و رنگ پریدگی پوست این ناحیه هستند. اگر مداخله فوری جراح صورت نگیرد ممکن است صدمات غیرقابل بازگشت به پا وارد شود.
درد سیاتیک
دردهایی که در ناحیه کمر ایجاد می‌شوند دلایل گوناگونی دارند و تمام آنها به دلیل فشار روی عصب سیاتیک نیستند. مثلا کمردردی که با سرفه تشدید میشود ممکن است به دلیل دیسک بیرون زده باشد و کمردردهای سوزنده و همراه با تکرر ادرار گاهی نشانه عفونت هستند. یا کمردرد صبحگاهی دلایل دیگری می‌تواند داشته باشد. درمان درد این بیماری در وهله اول نیازمند تشخیص درست این مشکل است. تشخیص این بیماری اگرچه بر عهده پزشک است، دانستن نشانه‌های آن می‌تواند سرنخی به دست بدهد تا برای تصمیم‌های بعدی از آن استفاده کنیم.
درد سیاتیک در زمان نشستن و تلاش برای ایستادن بدتر میشود
علائم سیاتیک
اولین علامت بیماری سیاتیک درد معروف آن است. این درد ممکن است یکنواخت یا متناوب باشد. این درد بیشتر اوقات به صورت یک حس سوزش یا درد تیز و ضربتی توصیف میشود. درد معمولا در ناحیه ساق پا شدیدتر از کمر احساس میشود و در همین ناحیه ساق هم بیشترین درد درست زیر زانو احساس میشود. یک علامت دیگر بیماری سیاتیک اختلال حس در ناحیه پاست. حالتی شبیه به سوزن سوزن شدن یا گزگز کردن در پشت ساق ایجاد میشود و ممکن است کرختی و بی‌حسی هم اتفاق بیفتد. ضعف عضلات ساق هم یک علامت شایع دیگر است. این ضعف ممکن است به حدی برسد که فرد نتواند پایش را از روی زمین بلند کند.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
بیشتر بخوانید: غذاهای مضر برای فیبروم رحمی
یک علامت مهم دیگر که می‌تواند نشان دهنده درگیری عصب سیاتیک باشد تاثیر تغییر حالت بدن بر این درد است. این درد هنگام نشستن یا تلاش برای ایستادن تشدید میشود. ایستادن برای مدت طولانی و خم کردن ستون فقرات به سمت جلو هم ممکن است این درد را تشدید کنند. بعضی افراد هنگام دراز کشیدن و استراحت کردن هم گرفتار این درد می‌شوند و گاهی اوقات دراز کشیدن حتی باعث تشدید درد میشود. در این صورت قرار دادن بالش بین زانوها و به بغل خوابیدن، یا بالا بردن زانوها با گذاشتن بالش زیر آنها می‌تواند کمی درد را تسکین بدهد.
استفاده از کیسه آب گرم یا بسته‌های یخ روی ناحیه ملتهب درد را کم میکند
درمان سیاتیک پا
توصیه عمومی این است که درمان سیاتیک کمر و بقیه شکل‌های آن در اولین فرصت ممکن انجام بشود تا علایم بیماری پیشرفت نکنند. درمان ممکن است به صورت جراحی یا غیر جراحی انجام شود و در بیشتر مواقع درمانهای غیر جراحی کفایت می‌کنند و اول انجام می‌شوند. اینها شامل درمانهای خانگی سیاتیک تزریق دارویی یا داروهای خوراکی هستند. درمان خانگی سیاتیک پا و کمر به طرق مختلفی انجام میشود. یک روش عمده مهار درد بیماری در خانه استفاده از سرما و گرماست. قرار دادن کیسه آب گرم یا گذاشتن بسته‌های یخ روی ناحیه ملتهب می‌توانند درد را کاهش دهند.
برای شناخت بهترین پماد برای کمر درد این مطلب را بخوانید
حرکت کردن هم یک روش دیگر برای کنترل بیماری است. در موارد حاد بیماری چند روز استراحت می‌تواند مفید باشد ولی در دراز مدت بهتر است با ورزش‌هایی که عضلات پا را تقویت می‌کنند درد را مهار کرد. تقویت عضلات پا فشار را از روی عصب کم میکند و علایم را بهبود می‌بخشد. با این حـال اگر علایم پیشرونده یا شدید باشند و ضعف عضلات پا اتفاق بیفتد، و در صورتی که صدمه وارد شده به عصب جدی باشد، درمان جراحی ضرورت پیدا میکند.
با بیماری آراکنوئیدیت و کمر درد آن بیشتر آشنا شوید
درمان عصب سیاتیک پای چپ
اندام‌های معدودی در بدن انسان به طور غیر قرینه دیده می‌شوند. قلب و کبد و معده از جمله این اندام‌ها هستند و آناتومی بدن را در چپ و راست تغییر می‌دهند. در عوض بیشتر اندام‌های بدن قرینه‌اند و در دو سمت بدن یکسان هستند. عصب سیاتیک هم از جمله این‌هاست و با این حساب تشخیص و درمان این بیماری در سمت چپ و راست فرقی ندارد. با این حـال با توجه به اینکه غالب افراد از نیمه راست بدنشان استفاده می‌کنند ممکن است عضلات ضعیف‌تری در سمت چپ داشته باشند و بیشتر دچار مشکلاتی مانند سیاتیک بشوند. در هر صورت داده علمی مشخصی برای این مسئله وجود ندارد.
درباره دیستروفی عضلانی بیشتر بدانید
ورزش برای درمان سیاتیک
ورزش برای درمان درد مربوط به این بیماری موثر است و در واقع بخش عمده‌ای از درمانهای خانگی و غیر جراحی این بیماری را تشکیل می‌دهد. هدف از ورزش کردن در این بیماری قبل از هر چیز کاهش درد و افزایش توان حرکتی فرد است ولی این ورزش‌ها همزمان ترمیم بافتی و عملکرد عصب را بهبود می‌بخشند و مانع بازگشت درد می‌شوند یا حداقل از دفعات تکرار آن کم می‌کنند. این ورزش‌ها برای ثمربخش بودن باید به طور منظم انجام بشوند و مطابق دستورالعمل تجویز شده باشند. ورزش از چند مسیر مختلف بر درد سیاتیک اثر می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: ۵ دلیل که ورزش برای سلامت روان شما بسیار مفید است
افزایش توان عضلانی
ورزش مناسب فعالیت عضله و حجم فیبرهای عمقی آن را افزایش می‌دهد. با تقویت عضله نخاع و ستون فقرات در بستر با ثبات‌تری قرار می‌گیرند و دردهای ناشی از خستگی هم به کمترین حد می‌رسند.
سلامت بالای استخوان
چگالی استخوان تحت تاثیر فعالیتی است که هر اندام انجام می‌دهد و ورزش باعث افزایش این چگالی میشود. قوی‌تر شدن استخوان در این بیماری به کاستن فشار از روی عصب کمک میکند.
بیشتر بخوانید: علائم کمبود ویتامین دی در زنان
افزایش ظرفیت خونرسانی
ورزش باعث میشود حجم خونی که به عضلات، اعصاب و بافت نرم نخاع میرسد بیشتر شود و این به معنی دریافت و جذب بالای مواد مغذی در این ناحیه است و ترمیم بافت عصبی را تسهیل میکند.
تغذیه دیسک‌های بین مهره‌ای
دیسک کمر یا همان دیسک‌های مفصلی بین مهره‌ها غضروف‌هایی هستند که مانند هر عضو دیگر بدن برای زنده ماندن و ترمیم به مواد غذایی نیاز دارند. کمبود مواد غذایی باعث خشک شدن آنها و روی هم خوابیدن مهره‌ها میشود که اگر در ناحیه کمر اتفاق بیفتد می‌تواند موجب درگیری عصب سیاتیک شود. ورزش مرتب این دیسک‌ها را انعطاف‌پذیر نگه می‌دارد.
بیشتر بخوانید: علائم دیسک گردن
انعطاف‌پذیری عصب سیاتیک
عصب سیاتیک با یک غلاف محافظ پوشانده شده است که در شرایط مختلف می‌تواند منعطف یا خشک باشد. هر چقدر فعالیت و خونرسانی در ناحیه کمر بالا برود پوشش عصب هم نرم‌تر خواهد بود و کمتر در معرض کشیدگی و تنش قرار خواهد گرفت. به همین ترتیب ورزش مناسب باعث میشود تورم عصب و صدمات دیگر به آن کمتر رخ بدهد.
در صورت ابتلا به سیاتیک نباید بدون نظر متخصص ورزش کنید
ورزش مضر برای سیاتیک
ورزش تنها زمانی برای بهبود سیاتیک موثر است که با نظر متخصص تجویز شده باشد و نواحی‌ای را تقویت کند که در محافظت از عصب نقش دارند. برخی ورزش‌ها نه تنها کمکی به درمان بیماری نمی‌کنند بلکه می‌توانند اثر مخرب داشته باشند. کشش سنگین عضلات پشت ران ممکن است با بیشتر تحت فشار قرار دادن عصب سیاتیک وضعیت را دشوارتر کند. دمبل زیر بغل هم یکی از عوامل بیرون زدن دیسک بین مهره‌هاست که به نوبه خود منجر به بیماری سیاتیک میشود. دراز و نشست رفتن با پای کشیده و سایر ورزش‌هایی که کشش در ناحیه شکم ایجاد می‌کنند ممکن است نخاع را تحت فشار قرار بدهند و باید در صورت ابتلا به این بیماری از آنها اجتناب کرد. برداشتن وزنه‌های سنگین و تمرین‌های اسکوات دیگر ورزش‌هایی هستند که در صورت ضعف عضلات کمر فشار مضاعفی به عصب سیاتیک وارد می‌کنند و در نهایت تمرین‌هایی که عضلات ساق پا را تقویت می‌کنند هم برای متبلایان به سیاتیک مناسب نیستند. به عبارت ساده‌تر اگر از بیماری سیاتیک رنج می‌برید فقط سراغ ورزش‌های بروید که عضلات کمرتان را تقویت می‌کنند.
بیشتر بخوانید: علائم از کار افتادن کلیه
بهترین دارو برای گرفتگی رگ سیاتیک
اگر چه این اصطلاح را زیاد می‌شنویم و برای اشاره به ناراحتی کمر و پشت پا از آن استفاده می‌کنیم، در علم پزشکی چیزی به نام گرفتگی رگ سیاتیک وجود ندارد. در واقع وقتی از رگ سیاتیک حرف می‌زنیم با باقی‌مانده شریانی از دوران جنینی رو به رو هستیم که می‌تواند به دلیل نازکی دیواره‌ها پاره شود و بیمار را دچار مخاطره کند یا اینکه با ایجاد فشار در ناحیه عصب سیاتیک را درگیر کند. درمان رگ سیاتیک هم به دلیل اینکه یک ناهنجاری مادرزادی است با جراحی انجام میشود. ولی خود بیماری سیاتیک که از تحت فشار بودن عصب به دلایل مختلف ناشی میشود در بیشتر موارد با دارو قابل کنترل است. در مورد بهترین قرص برای درد سیاتیک یک توافق عمومی و قانون قطعی وجود ندارد. داروهای ضد درد غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن یک گزینه مناسب برای کنترل ناراحتی هستند. این داروها به دلیل تاثیرات جانبی کمتر برای دوره‌های طولانی قابل استفاده هستند. داروهای مسکن استروئیدی از جمله پردنیزون هم برای این بیماری استفاده شده‌اند ولی از آنجا که عوارض سنگینی دارند و بیمار را دچار مشکلات متعدد می‌کنند در حـال حاضر توصیه نمی‌شوند. همین مسئله در مورد داروهای خانواده اپیوم هم صدق میکند. این داروهای ضددرد که یکی از معروف‌ترین آنها مورفین است، علیرغم اثر خوبی که دارند بیمار را به خود وابسته می‌کنند، بنابراین از این داروها فقط در مواقع ضروری و به مدت خیلی کوتاه استفاده میشود. دسته دیگر داروهایی که برای درمان آن استفاده می‌شوند ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای مانند آمیتریپتیلین و نورتریپتیلین هستند. این داروها علاوه بر اثر ضد افسردگی و ضد اضطرابی، دردهای با منشاء عصبی را هم تسکین می‌دهند و درد سیاتیک چنین دردی است.
ماساژ تخصصی می‌تواند در درمان سیاتیک موثر باشد
ماساژ سیاتیک
یکی از بهترین درمانهای این بیماری ماساژ است که البته باز باید ماساژ تخصصی باشد که بافت‌های عمقی را درگیر میکند. برخلاف تصور رایج که افراد مبتلا را به جستجوی نحوه ماساژ رگ سیاتیک ترغیب میکند، این ماساژ ربطی به رگ سیاتیک ندارد و در واقع برای خود بیماری سیاتیک که ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب و نه رگ است تجویز میشود. ماساژ تخصصی برای این درد در واقع همان فوائد ورزش را دارد و برای افرادی که قادر به فعالیت نیستند می‌تواند مفید باشد. ماساژ باعث افزایش جریان خون و رسیدن مواد مغذی به ناحیه درگیر میشود. ماساژ از طرفی عضلات را شل میکند و بخشی از درد را که به دنبال انقباض عضلانی ایجاد شده از بین می‌برد. از همه مهمتر اینکه ماساژ باعث ترشح اندورفین میشود که یک ضددرد طبیعی است و بدون نگرانی از وابستگی، تا اندازه‌ای مانند اپیوئیدها عمل میکند.
حرف آخر
اگر نشانه‌های سیاتیک را در خودتان مشاهده می‌کنید، بهتر است برای درمان آن به متخصص ارتوپد مراجعه کنید. پزشک با آزمایش‌های تشخیصی به شما کمک میکند تا بتوانید این مشکل را تا حد زیادی بهبود دهید. برای تماس با متخصص ارتوپدی میتوانید به وبسایت یا اپلیکیشن حال مراجعه کرده و با متخصصان این سامانه مشاوره آنلاین داشته باشید.
سوالات متداول
سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟
سیاتیک در اصطلاح به بیماری گفته میشود که بر اثر فشار بر روی عصب سیاتیک سمت چپ یا راست بیمار ایجاد میشود و علائمی مانند گزگز و خوابرفتگی ساق پا، درد شدید متناوب یا پیوسته و ضعف و بیثباتی عضلانی ایجاد میکند.
رگ سیاتیک کجاست؟
برای بسیاری از افراد این سوال مطرح میشود که رگ سیاتیک کدام سمت است. در واقع در عموم افراد رگی بنام سیاتیک وجود ندارد و تنها عصب سیاتیک داریم که به طور قرینه در دو طرف بدن قرار دارد. این عصب گاهی یک طرفه و گاهی دوطرفه دچار التهاب میشود.
سیاتیک پای چپ چیست؟
سیاتیک پای چپ مجموعهای از ۵ ریشه عصبی است که در ناحیه کمر از نخاع جدا میشود و از ناحیه سرین و ران به ساق و پای سمت چپ میرسد.
سیاتیک پای راست چیست؟
سیاتیک پای راست یک عصب طولانی و متشکل از ۵ ریشه عصبی است که از نخاع جدا میشود و در امداد سرین و ران و ساق به پای سمت راست میرسد.
