محدود شدن فضاهای موجود در ستون مهرهها در اثر عواملی مثل افزایش سن یا آسیب‌های جسمی، منجر به ایجاد عارضه‌ای به نام تنگی کانال نخاعی میشود. این عارضه باعث ایجاد فشار بر نخاع و ریشه‌های عصبی شده و مشکلاتی مثل درد، بی حسی و گزگز و ضعف در بازوها و پاها را به دنبال دارد.
لازم است که این اختلال جدی گرفته شده و برای جلوگیری از پیشرفت و شدت گرفتن آن، درمان‌های تخصصی شامل مصرف دارو، فیزیوتراپی و… انجام شود. استفاده از تکنیک‌های خودمراقبتی مثل ورزش و تغذیه سالم هم میتواند به بهبود وضعیت بیماران کمک کند. چنانچه در این زمینه به راهنمایی تخصصی نیاز دارید، میتوانید از مشاوره آنلاین حال استفاده کنید.
بسیاری از سالمندان با افزایش سن دچار ساییدگی ستون مهرهها میشوند. این یکی از اصلی‌ترین عوامل بروز تنگی کانال نخاع است. گاهی هم بیماری آرتروز نخاعی در ایجاد آن نقش دارد. در اثر آن‌ها، ستون مهرهها باریک شده و در داخل مهرهها، فضای کمتری برای نخاع و اعصاب منشعب از آن ایجاد میشود. این وضعیت منجر به فشرده شدن یا اختلال در عملکرد اعصاب شده که کمردرد و یا سیاتیک را به دنبال دارد. اگر می‌خواهید بدانید که سیاتیک چیست مقاله مربوط به این بیماری را در بلاگ حال بخوانید. از دیگر عوامل موثر در ایجاد آن می‌توان به دیسک برآمده یا فتق دیسک، ضخیم شدن رباط‌های کانال نخاع، شکستگی و آسیب دیدگی در ستون مهرهها و تنگی مادرزادی ستون مهرهها اشاره کرد.
این عارضه اغلب به آرامی و کند رخ می‌دهد، به همین دلیل ممکن است که بیمار برای مدت طولانی هیچ علائمی نداشته باشد. تشخیص آن نیاز به معاینه دقیق پزشک و انجام عکس‌برداری با اشعه ایکس یا سایر آزمایش‌های عکس‌برداری دارد. ایجاد تنگی در کانال نخاع ممکن است در هر بخشی از ستون مهرهها ایجاد شود؛ اما بروز آن در دو نقطه کمر و گردن بیشتر از نواحی دیگر مشاهده میشود. بروز تنگی کانال نخاع در ناحیه کمر، تنگی کانال کمر و در گردن، تنگی کانال گردن یا سرویکال نامیده میشود.
علائم تنگی کانال نخاع
این بیماری اغلب در مراحل اولیه بدون نشانه خاصی بوده و کم کم شروع به پیشرفت می‌کند. پس از مدتی برخی از علائم در بیماران مشاهده شده که بسته به شدت تنگی کانال، میتواند شدید و ناتوان کننده یا خفیف باشد. از مهم‌ترین علائم تنگی کانال نخاع می‌توان به بی حسی، ضعف بدنی و درد اشاره کرد که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
بی حسی
بی حسی به کم شدن احساس یا ناتوانی جزئی در حرکت دادن هر بخشی از بدن از جمله پا، بازو و… گفته میشود. این نشانه در صورت تشدید بیماری میتواند بسیار ناتوان کننده بوده و کیفیت زندگی بیمار را به شدت کاهش دهد.
ضعف بدنی
این بیماری بسته به شدت درگیری نخاع و اعصاب وابسته به آن، میتواند در عملکرد برخی از اندام‌ها اختلال ایجاد کرده و با ضعف بدنی همراه باشد. گاهی این ضعف باعث کاهش قدرت فرد و یا ناتوانی در برقراری ارتباط و هماهنگی بین اندام‌ها برای انجام فعالیت‌های خاص است. اگر در اثر آن، رشته‌های عصبی زیر نخاع فشرده و درگیر شوند، ممکن است در عملکرد طبیعی روده یا مثانه هم اختلال ایجاد شده و منجر به بی‌اختیاری ادراری یا مشکلات مشابه شود. شما همچنبن میتوانید درباره سنگ مثانه بیشتر بخوانید.
در حال بخوانید: خستگی دائم بدن و روشهای درمان آن
درد
درد ناشی از تنگ شدن کانال نخاع ممکن است کمی متفاوت باشد. البته این عارضه در بسیاری از موارد با هیچ دردی همراه نیست و یا درد ایجاد شده بسیار خفیف است. چنین دردی معمولا آزاردهنده و برق مانند است که ناگهان بازو یا پاها را درگیر می‌کند. البته گاهی به شکل یک درد مداوم هم ایجاد میشود. در برخی از مواقع فرد به جای درد، احساسی شبیه سوزن سوزن شدن و یا گزگز کف دست و پا یا حتی گزگز در کل این نواحی را حس می‌کند. این درد گاهی به نواحی دیگر بدن مثل پاها هم گسترش پیدا می‌کند، اما اغلب به احساس درد و ناراحتی در نواحی گردن و کمر محدود خواهد شد.
تنگ شدن کانال نخاع به دلایل مختلف، باعث ایجاد فشار بر نخاع شده و درد یا بی حسی را به دنبال دارد
تنگی کانال نخاعی چه عوارضی دارد
در صورتی که اقدامات درمانی مناسب و به موقع برای برطرف شدن این عارضه انجام نشود، ممکن است عوارض جدی و خطرناکی را به دنبال داشته باشد. از مهم‌ترین این عوارض می‌توان به فشردگی طولانی مدت نخاع یا یک عصب نخاعی اشاره کرد که ممکن است در دراز مدت باعث بی حسی طولانی و فلج موقت یا دائمی شود. شدت فشردگی اعصاب و تشدید بیماری حتی میتواند بر عملکرد سایر اندام‌های بدن از جمله سیستم گوارش یا مثانه هم اثر سو داشته و کنترل آن‌ها یا هماهنگی عملکردی را دچار اختلال کند.
با بیماری آراکنوئیدیت و کمر درد آن بیشتر آشنا شوید
اگر تنگی کانال نخاعی شدت پیدا کند، احتمالا مشکلاتی مثل رادیکولوپاتی (نقص عصبی ناشی از فشرده شدن ریشه عصب نخاعی) و میلوپاتی (نقص عصبی در اثر فشرده شدن و آسیب نخاع) را در پی خواهد داشت. درد، ناراحتی، گزگز و یا ضعف ناشی از میلوپاتی در هر دو دست و پا ایجاد میشود.
سندرم دم اسبی یا cauda equina که در اثر تحت فشار قرار گرفتن ریشه‌های عصب نخاعی امتداد یافته در زیر نخاع (ریشه‌های عصبی دم اسبی) ایجاد میشود هم یکی از عوارض تنگی این کانال است. این سندرم باعث نقص عصبی در اثر فشرده‌سازی اعصاب شده و برای پیشگیری از آسیب‌های دائمی ناشی از آن به رسیدگی فوری پزشکی نیاز دارد. بی حسی در نواحی تحتانی بدن و بی اختیاری ادرار و مدفوع هم از نشانه‌های تشدید این سندرم هستند.
در حال بخوانید: تست کرونا در تهران
عمل تنگی کانال نخاع
پزشکان برای درمان بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع از روشهای درمانی مختلفی مثل دارو، فیزیوتراپی و جراحی استفاده می‌کنند. بیشتر بیماران پاسخ خوبی به درمان‌های غیر جراحی داده و فقط درصد کمی از آن‌ها به عمل جراحی برای بهبود نیاز دارند. به نظر می‌رسد که پزشک انجام این عمل را فقط برای کسانی ضروری بداند که به عوارضی مانند رادیکولوپاتی دچار شده‌اند یا مدت‌های طولانی با درد و ناراحتی شدید درگیر بوده و توانایی حرکت اندام‌ها یا کنترل روده و مثانه خود را از دست داده‌اند.
هدف اصلی عمل تنگی کانال نخاع، رفع فشار است. این کار از طریق آزاد کردن نخاع و ریشه‌های عصبی متصل به آن انجام میشود. ایجاد فضای بیشتر برای عبور نخاع و ریشه‌های عصبی احتمالا موجب کاهش درد و التهاب ناشی از آن خواهد شد. علاوه بر این، یکی دیگر از اهداف این کار، بازگرداندن توان حرکتی دست و پا یا افزایش قدرت آن در افرادی است که دچار ضعف بدنی یا فلج شده‌اند. این عمل میتواند به صورت عمل باز و یا به صورت جراحی کم تهاجمی انجام شود. انتخاب روش، به شرایط بیمار و شدت مشکل بستگی دارد. در روش کم تهاجمی، جراحی از طریق یک برش کوچک و با استفاده از آندوسکوپ، دوربین‌های کوچک و ابزارهای جراحی بسیار کوچک انجام میشود.
به طور کلی این کار به دو شکل کاهش فشار و تثبیت انجام میشود. هدف رفع فشار، افزایش فضای کانال برای عبور نخاع و رشته‌های عصبی است و تثبیت هم باعث محدود کردن حرکت بین مهرهها میشود. در ادامه به توضیح هر یک از این روش‌ها می‌پردازیم.
روش جراحی کاهش فشار
برای انجام این نوع عمل تنگی کانال نخاع، لازم است که جراح برای از بین بردن بافتی که به عصب و نخاع فشار وارد می‌کند، یکی از روشهای زیر را انجام دهد:
لامینوتومی
در این روش با ایجاد یک سوراخ بزرگ بر روی لامینا یا پوشش محافظ کانال نخاعی، فضای بیشتری را برای عبور رشته‌های عصبی ایجاد می‌کنند. پس از انجام این عمل، فشار از روی نخاع برداشته میشود.
لامینکتومی
گاهی روش لامینوتومی نمی‌تواند به تنهایی فشار وارده را کم کند. در چنین شرایطی ممکن است پزشک تشخیص دهد که تیغه یا پوشش محافظ کانال نخاع باید برداشته شود. در این روش با استفاده از جداسازی استخوان‌ها از طریق یک برش عمیق، فشار کاهش پیدا می‌کند.
فورامینوتومی
از این روش برای بزرگ کردن دهانه مجرایی که رشته‌های عصبی از آن عبور می‌کنند استفاده میشود. فورامینوتومی در مواردی که بخشی از دیسک به عصب مهرهها فشار وارد کند کارایی خوبی دارد.
روش تثبیت
انجام این کار برای همه بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی ضروری نیست و بیشتر در مواردی که یک یا چند مهره از موقعیت مناسب خود خارج شده باشند، کاربرد دارد. این کار به روشی که پزشک برای درمان این مشکل انتخاب می‌کند هم بستگی دارد و ممکن است همزمان با جراحیِ کاهش فشار و یا به صورت جداگانه انجام شود. مثلا اگر پزشک با استفاده از لامینوکتومی، بخشی از پوشش محافظ نخاع را از چندین مهره بردارد، ستون مهرهها ناپایدار میشود.
در این موارد می‌توان از پیوند استخوان‌های خود فرد یا یک ماده بیولوژیکی که رشد استخوان را تحریک می‌کند، برای تثبیت استفاده کرد. گاهی هم از ابزارهای خاصی مثل پیچ، صفحه، میله، سیم و… برای افزایش پایداری و کمک به همجوشی استفاده میشود. همجوشی با توقف حرکت بین مهرهها، زمینه ایجاد ثبات را برای مدت طولانی‌تری فراهم می‌کند.
عمل جراحی درمان تنگی کانال نخاع را می‌توان از طریق یک شکاف عمیق و یا یک برش کوچک در پشت انجام داد
عوارض بعد از عمل تنگی کانال نخاع
انتخاب روشی که برای جراحی تنگی کانال نخاعی استفاده میشود، به وضعیت سلامتی بیمار و شدت و گسترش عارضه بستگی دارد. گاهی پزشک ترجیح می‌دهد که این عمل با یک برش نسبتا بزرگ در پشت بیمار و به شکل باز باشد. معمولا از این روش برای زمانی که چندین مهره درگیر است کمک می‌گیرند. اما در بسیاری از موارد انتخاب جراحی با حداقل تهاجم، گزینه مناسبی برای درمان است.
این عمل جراحی هم مانند هر عمل دیگری با عوارض و مشکلاتی همراه خواهد بود. به ویژه عمل جراحی باز که نیاز به مراقبت‌های جدی‌تری در روزهای بعد از عمل دارد. به طور کلی، فارغ از نقش روش جراحی، عوارض بعد از عمل تنگی کانال نخاع شامل مشکلات ناشی از بیهوشی، عفونت، عدم بهبود بعد از همجوشی استخوان، آسیب به نخاع یا عصب‌ها و درد در محل پیوند استخوان است.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
بیشتر بخوانید: اگزما چیست
ورزش برای تنگی کانال نخاعی
تهیه یک برنامه ورزشی دقیق و مناسب، یکی از مهم‌ترین کارهایی است که باید برای بهبود دردها و تسکین علائم ناشی از تنگی کانال نخاعی انجام شود. لازم است که تمرکز این برنامه ورزشی، بیشتر بر تغییر وضعیت ستون مهرهها باشد تا از فشار بیش از حد بر نخاع و اعصاب کاسته شود.
البته باید بدانید که انجام تمرینات خودسرانه یا کمک گرفتن از افراد غیرمتخصص ممکن است آسیب‌های جبران ناپذیری به بدن وارد کند. بنابراین توصیه میشود که برای انتخاب تمرینات ورزشی مناسب و اثرگذار، از یک متخصص فیزیوتراپی راهنمایی بگیرید. در هر صورت، پیش از شروع ورزش برای تنگی کانال نخاعی، در این خصوص با پزشک متخصص خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که ورزش کردن برای شما ضرری ندارد. چند نمونه از مهم‌ترین تمرینات ورزشی مناسب برای رفع این عارضه عبارتند از:
شنا
شنا کردن و انجام تمرینات آبی از بهترین تمرینات ورزشی برای بهبود این بیماری هستند. به دلیل این که بدن در آب در حالت بی وزنی قرار می‌گیرد، فشار بیش از حدی که در اثر تنگی کانال بر نخاع و اعصاب وارد میشود، از بین رفته و درد تا حدودی تسکین پیدا می‌کند.
ورزش‌های هوازی
انجام ورزش‌های هوازی مثل دوچرخه سواری و پیاده روی از بهترین ورزش‌ها برای بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی هستند. این تمرینات می‌توانند از پیشرفت بیماری هم جلوگیری کنند. دوچرخه سواری برای این کار یکی از بهترین انتخاب‌هاست؛ چون نشستن بر روی دوچرخه باعث کاهش فشار بر ستون مهرهها میشود. همراه با ورزش‌های هوازی میتوانید تمرینات کششی استاندارد توصیه شده توسط متخصص فیزیوتراپی را هم انجام دهید.
تمرین شیب لگن
این تمرین در تقویت مفاصل ران و کمک به راه رفتن در افراد مبتلا به تنگی کانال نخاع نقش دارد. برای این کار باید به پشت دراز کشیده و زانوها را خم کنید. سپس در حالی که بالا تنه شما به زمین چسبیده است، به آهستگی باسن را به طرف بالا کشیده و از زمین جدا کنید. سه ثانیه در این حالت مانده و بعد به وضعیت اولیه برگردید. در مورد نحوه انجام آن میتوانید از متخصص فیزیوتراپی یا پزشک خود سوال بپرسید. این تمرین را ده بار تکرار کنید.
تمرین خم کردن کمر در حالت ایستاده یا نشسته
این تمرین معمولا برای کمک به تسکین درد کمر و پا و یا بهبود علائمی مثل سوزن سوزن شدن پاها در حین راه رفتن استفاده میشود. برای این کار باید در حالت ایستاده یا نشسته، کمر را به جلو خم کرده و برای سه ثانیه در این حالت بمانید و سپس به وضعیت قبل برگردید. ۱۰ بار تکرار این تمرین در هر نوبت میتواند بسیار موثر باشد.
تمرین نزدیک کردن زانوها به سینه
برای انجام این تمرین باید به پشت بخوابید و زانوها را خم کنید. سپس کم کم آن‌ها را به سینه نزدیک کرده و با دست‌های خود آن‌ها را بگیرید. تا دو بشمارید و آرام پاها را در وضعیت اولیه قرار دهید. این تمرین را میتوانید برای ده بار تکرار کنید.
تمرین نزدیک کردن زانو به سینه یک تمرین مناسب برای کاهش فشار وارده بر نخاع است
پیاده روی برای تنگی کانال نخاع
انجام پیاده روی روزانه و منظم یکی از بهترین راهکارهای درمان تنگی کانال نخاع است. این تمرین ممکن است بسیار ساده به نظر برسد، اما در دراز مدت تاثیرات شگفت انگیزی خواهد داشت. از مهم‌ترین مزیت‌های آن هم ارزان، ساده و در دسترس بودن است. توصیه میشود که انجام پیاده روی برای تنگی کانال نخاع بر روی سطوح صاف و در دوره‌های کوتاه باشد. طولانی شدن پیاده روی ممکن است به نقاط درگیر ستون مهرهها فشار بیش از حد وارد کرده و منجر به بدتر شدن علائم و درد شود.
انتخاب کفش ورزشی مناسب هم یکی دیگر از نکاتی است که لازم است پیش از پیاده روی به آن دقت کافی داشته باشید. اگر در این زمینه تجربه کافی ندارید، بهتر است به هیچ عنوان به خود فشار وارد نکرده و دوره‌های کوتاه چند دقیقه‌ای را برای امتحان انتخاب کنید. حتما پیش از شروع هر نوع تمرینات ورزشی، با پزشک خود مشورت کرده و دستورالعمل‌های لازم را دریافت کنید.
در حال بخوانید: علت ایجاد خشم چیست؟
درمان تنگی کانال نخاعی با ماساژ
علاوه بر روش‌هایی که پیشتر برای درمان تنگی کانال نخاعی ذکر کردیم، تکنیک‌های دیگری هم وجود دارد که میتواند در این زمینه بسیار موثر عمل کند. روش‌هایی مانند تزریق اپیدورال، طب سوزنی، استفاده از کمربند و گردنبند طبی و درمان‌های دستی مثل ماساژ هم از روشهای کاربردی برای درمان این عارضه هستند. برای درمان تنگی کانال نخاعی با ماساژ لازم است که از یک فرد متخصص آموزش دیده کمک بگیرید. این روش علاوه بر کاهش درد و گرفتگی میتواند در بهبود عملکرد سیستم عصبی هم نقش موثری داشته باشد.
ماساژ یکی از روشهای کاربردی برای کاهش انقباض عضلات و کاهش فشار ایجاد شده در اثر آن بر نخاع و کانال نخاعی است. بسته به شدت تنگی کانال، متخصصان میتواند از روشهای مختلف مثل فلوراژ (ضربه و لرزش) سبک تا تکنیک‌های اصطکاک متقاطع عمیق استفاده کنند. البته باید دقت کرد که ماساژ و فشار در نواحی اطراف بخش‌های ملتهب مفصل انجام نشود. عضلات اطراف نواحی ملتهب، در اثر هر حرکت دردناکی آسیب دیده و علائم را بدتر می‌کنند. پیش از شروع هر روش درمانی لازم است که متخصص مربوطه از وضعیت بیمار اطلاع دقیقی داشته باشد تا از آسیب به نخاع و مهرهها جلوگیری شود.
حرف آخر
ستون مهرهها در بدن انسان وظیفه تعادل و استوار نگه داشتن بدن و محافظت از نخاع و اعصاب منشعب از آن را بر عهده دارد. به دلایل مختلف مثل بالا رفتن سن، ابتلا به برخی از بیماری‌ها و یا آسیب‌های فیزیکی، ممکن است کانال‌هایی که نخاع از آن‌ها عبور کرده، تنگ شوند. در نتیجه به نخاع و اعصاب پیرامون آن فشار زیادی وارد شده و گاهی باعث ایجاد درد و ناتوانی میشود. این عارضه که تنگی کانال نخاعی نامیده میشود، در صورت عدم رسیدگی و درمان میتواند پیشرفت کرده و آسیب‌های جدی‌تری ایجاد کند. برای مشاوره با یک پزشک متخصص درباره این بیماری، میتوانید از حال کمک بگیرید. آیا شما تجربه‌ای در مورد تنگی کانال نخاعی و کنترل و درمان آن دارید؟
سوالات متداول
چه عواملی باعث تنگی کانال نخاعی میشوند؟
شایعترین علت آن افزایش سن و آرتروز است. معمولا آرتروز در افراد بالای ۵۰ سال باعث ایجاد تغییر در ستون مهرهها میشود. این عارضه میتواند با سائیدگی تدریجی مهرهها، باعث اعمال فشار بر نخاع و اعصاب شود.
آیا تنگی کانال نخاعی یک بیماری جدی است؟
این یک عارضه پیشرونده است که عدم درمان آن میتواند باعث اختلال در راه رفتن، عملکرد روده و مثانه و… شود. اختلالات عصبی مثل رادیکولوپاتی، میلوپاتی، سندرم دم اسب، بی حسی و فلج دائمی از عوارض این مشکل هستند.
برای درمان تنگی کانال نخاعی چه باید کرد؟
پزشک برای این منظور میتواند داروهای مسکن مثل قرص ناپروکسن یا ایبوپروفن و داروهای شل کننده عضلات را تجویز کند. انجام تمرینات فیزیوتراپی، طب سوزنی، جراحی و ماساژ هم از دیگر روشهای درمانی هستند.
برای درمان تنگی کانال نخاعی از چه پزشکی کمک بگیریم؟
با توجه به ماهیت پیش رونده این بیماری، تشخیص و درمان به موقع آن بسیار مهم و اثرگذار است. برای مشاوره با یک پزشک متخصص ارتوپدی در این زمینه میتوانید از سامانه حال کمک بگیرید.
منابع
